Przedmiotowo istotne elementy umowy kredytu

Umowa kredytu jest jednym z bardziej zagadkowych stosunków prawnych. Powiedziano o niej wiele, jednak niewiele z tego wynika. Przeważnie przedstawiciele doktryny tłumaczą art.69 Prawa bankowego..... cytując go, co nie wnosi zupełnie nic do zrozumienia natury tego stosunku prawnego. W niniejszym tekście przedstawiam 5 istotnych elementów umowy kredytu, które pozwolą określić czy rozpatrywana umowa jest umową kredytu, czy też nią nie jest. Porównuję także umowę kredytu z pożyczką. 1.110 słów wersja 2


Wiele osób uznaje kredyt bankowy za odmianę pożyczki. Należy stwierdzić wręcz przeciwnie, że pożyczka jest szczególną formą umowy kredytu. 

Podstawa prawna umowy kredytu

Podstawą prawną umowy kredytu jest art.69 ust.1 Prawa bankowego.

Art.69 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Ustęp 2 art.69 niesie w sobie kilka ważnych punktów, które jednak nie wydają się kluczowe. Ważny jest także art.77 Prawa bankowego mówiący o skutkach niewykorzystania kwoty kredytu.

Art.77 Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Essentialia negotii umowy kredytu

Na podstawie powyższego przepisu, umowa zawarta pomiędzy bankiem, a jego klientem jest umową kredytu jeżeli nadaje stronom następujące prawa i obowiązki:

1. Zobowiązuje bank do realizacji, w ustalonym okresie czasu, operacji pieniężnych na rachunek kredytobiorcy, w ramach ustalonej puli środków pieniężnych w określonej walucie,

2. Nadaje kredytobiorcy prawo do rozporządzania środkami pieniężnymi zgodnie z ustalonym celem, 

3. Zobowiązuje kredytobiorcę do wydatkowania środków pieniężnych na ustalonych warunkach,

4. Zobowiązuje kredytobiorcę do zapłaty prowizji za gotowość banku do realizacji dyspozycji płatniczych zmierzających do osiągnięcia ustalonego celu, 

5. Zobowiązuje kredytobiorcę do zwrotu, w/g ustalonego harmonogramu, wydatkowanych przez bank na jego rachunek sum pieniężnych,

6. Zobowiązuje kredytobiorcę do zapłaty, w/g ustalonego harmonogramu, odsetek od długu pieniężnego.

Analiza

Powyższe wynika z następującej interpretacji przepisu art.69 ust.1 Prawa bankowego:

1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Umowa zawarta pomiędzy bankiem, a jego klientem jest umową kredytu jeżeli nadaje stronom następujące prawa i obowiązki:


1. Zobowiązuje bank do realizacji, w ustalonym okresie czasu, operacji pieniężnych na rachunek kredytobiorcy, w ramach ustalonej puli środków pieniężnych w określonej walucie

2. Nadaje kredytobiorcy prawo do rozporządzania środkami 

3. Zobowiązuje kredytobiorcę do rozporządzania środkami pieniężnymi tylko zgodnie z ustalonym celem 

4. Zobowiązuje kredytobiorcę do zapłaty prowizji za gotowość banku do realizacji dyspozycji płatniczych zmierzających do osiągnięcia ustalonego celu 

5. Zobowiązuje kredytobiorcę do zwrotu, w/g ustalonego harmonogramu, wydatkowanych przez bank na jego rachunek sum pieniężnych 


6. Zobowiązuje kredytobiorcę do zapłaty, w/g ustalonego harmonogramu, odsetek od długu pieniężnego


Uwagi:

a) kredytobiorca ma prawo, ale nie obowiązek do korzystania z udostępnionej puli kredytu,

b) kredytobiorca może wykorzystać tylko część dostępnej puli kredytowej,


c) odsetki płatne są tylko i wyłącznie od powstałego długu w wyniku wykorzystania środków pieniężnych.

d) w ramach umowy kredytu, bank jest narzędziem dostarczającym środki pieniężne i instrumentarium płatnicze których użycie przez kredytobiorcę gwarantuje osiągnięcie zakładanego przezeń celu. 

e) odmiennie jednak niż przy przy przelewie bankowym, bank nie jest tylko narzędziem. Bank angażując środki pieniężne, których jest twórcą, co powoduje, że jest ich właścicielem, spłaca zobowiązanie pieniężne klienta. Postępując tak wchodzi w zakres umowy na rzecz osoby trzeciej (art.391, art.392)  lub też przekazu w kredyt art.921/1 Kodeksu cywilnego.

f) w ramach umowy kredytu bank może udzielić pożyczki. W trybie tym, bank przekazuje środki pieniężne na konto kredytobiorcy.

g) sposób udostępnienia kwoty kredytu nie jest regulowany. Strony mogą przyjąć dowolną formę. W przypadku kredytu w rachunku jest to ujemne saldo rachunku ROR, który na plusie reprezentuje środki klienta, a na minusie powstały dług pochodzący z wykorzystania dostępnej kwoty kredytu.

Pożyczka

Pożyczka jest regulowana art.78 Prawa bankowego, będący lex specialis art.720 Kodeksu cywilnego.

Art.78 Do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

Art.720 § 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa zawarta pomiędzy dwoma stronami jest umową pożyczki pieniężnej jeżeli nadaje stronom następujące prawa i obowiązki:

1. Zobowiązuje pożyczkodawcę do przekazania, w ustalonym okresie czasu, na własność pożyczkobiorcy ustalonej ilości pieniędzy.

2. Nadaje pożyczkobiorcy jednorazowe prawo do odebrania ustalonej sumy pieniędzy.

3. Zobowiązuje pożyczkobiorcę do jednorazowego zwrotu, w ustalonym terminie, odebranej sumy pieniędzy.

Kredyt vs. pożyczka

Co odróżnia umowę kredytu od umowy pożyczki? Są to dwa zupełnie różne stosunki prawne, aczkolwiek oba w wydaniu bankowym operują pieniądzem.

Umowa kredytu ma zdefiniowany cel na który mają być wydatkowane środki pieniężne. Jest to bardzo doniosłe z wielu powodów. Pożyczka nie ma takiego wymogu. Można powiedzieć, że pożyczka jest na cel dowolny. Umowa kredytu definiując cel oraz obligując bank do realizacji rozliczeń czyni bank elementem umowy na rzecz osoby trzeciej.

Umowa kredytu może doprowadzić do pożyczki, ale nie musi. W nowoczesnym obrocie bank reguluje zobowiązania pieniężne klienta.

Umowa kredytu udostępnia możliwość czerpania w kwoty kredytu w transzach. W Pożyczce zawsze dochodzi do jednorazowego wykorzystania. 

Umowa kredytu udostępnia możliwość zwrotu długu w ratach. W Pożyczce zawsze dochodzi do jednorazowego zwrotu. 

W obu umowach dochodzi do przeniesienia wartości majątkowej do majątku kredytobiorcy, lub jego kontrahenta.

W umowie kredytu bank reguluje zobowiązania lub udziela pożyczki tworząc w/g ustalonych reguł pieniądz tzw. bankowy.

Pożyczka pieniężna może także przenieść własność pieniądza bankowego, który jest wierzytelnością. Pożyczkobiorca otrzymując pieniądz bankowy na swoje konto, ma roszczenie o wypłatę, lub przeprowadzenie operacji pieniężnych z użyciem tych środków.

Obie umowy mogą udostępniać pieniądz bankowy, będący wierzytelnością. Kodeks cywilny w 1964 zerwał za realną naturą pieniądza, który od momentu wejścia w życie kodeksu jest bytem abstrakcyjnym, oderwanym od fizyczności tj. nie jest rzeczą.

W pożyczce za zobowiązanie pożyczkodawcy nie ma dodatkowej opłaty. Umowa kredytu reguluje opłatę za gotowość banku do realizacji operacji rozliczeniowych.

Wykładnia umowy

Umowa zawarta z bankiem, choć nazwana umową kredytu, wcale nie musi opierać się na art.69 tj. umowie kredytu. Umowa będzie umową pożyczki jeżeli:

1. Ustala jednorazową wypłatę środków na ROR klienta (a nie jego kontrahenta)

2. Zobowiązuje klienta do wykorzystania całej puli dostępnych środków

Te dwa punkty powodują, że zawarta umowa jest umową pożyczki. Jak zresztą widać pożyczka jest specjalizacją umowy kredytu.

Wydaje się, że mniej ważna jest wpłata długu w ratach. Raty należy interpretować jako serię pożyczek - każda z osobnym terminem spłaty. 

Wdaje się że świetle powyższego mniej ważny jet także cel. Pożyczka także może mieć klauzulę celu.

Podsumowanie

Wiele osób uznaje kredyt bankowy za odmianę pożyczki. Nie jest to prawdą. Umowa kredytu jest o wiele bardziej doniosłym i rozbudowanym instrumentem prawnym. Odnosząc do siebie pożyczkę i kredyt, należy stwierdzić wręcz przeciwnie, że pożyczka jest szczególną formą umowy kredytu. Ujmując to syntetycznie należy powiedzieć, że kredyt może zakończyć się pożyczką, która tworzy dług. 

###