wtorek, 2 stycznia 2018

M.Kopernik w: Od Kopernika do naszych czasów czyli o pieniądzu

500 lat temu Mikołaj Kopernik trafnie nazwał wiele z cech wyróżniających pieniądz, oraz zdefiniował prawa ekonomiczne z nim związane. Zapraszam do przeczytania całkiem nieznanej a niezwykle istotnej nauki M.Kopernika na temat pieniądza. Artykuł należy do cyklu: "Od Kopernika do naszych czasów czyli o pieniądzu", będąc pierwszą w nim publikacją. 800 słów.



Znany ze swych osiągnięć z zakresu astronomii, Mikołaj Kopernik był istnym żyjącym w okresie średniowiecza człowiekiem renesansu. Obok zdolności matematycznych, astronomicznych i medycznych, był równie wielkim ekonomistą. Właściwie jest to fakt niezauważony przez szerszą publiczność. Należy uznać za wyjątkowe wybicie pamiątkowej monety przez NBP.




Na monecie został wykorzystany fragment oryginalnego tekstu rozprawy Mikołaja Kopernika pt. „Monetae cudendae ratio” znajdującej się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie – Muzeum Książąt Czartoryskich. Emitent: NBP Na zlecenie NBP monety wyprodukowała Mennica Polska S.A.

Traktat o wartości pieniądza

Tak jak wielu z nas może się od niego uczyć abstrakcyjnego myślenia oraz zasad działania systemu planetarnego, tak samo większość z nas powinna zacząć od studiów jego pism próbę wyrobienia dojrzałego poglądu o pieniądzu. 

Równo 500 lat temu - w 1517 r. opublikował on swój pierwszy traktat o wartości pieniądza, a prace nad całością badań o pieniądzu zakończył po 9 latach w 1526 r.

Biorąc pod uwagę poświęcony czas należy bezwzględnie przyjąć, że nie było to działanie incydentalne, ale systematyczna i pogłębiona praca realizowana przez dojrzałego 44. letniego M.Kopernika. Interesującym jest, że w tym samym czasie pracował on nad swoim magnum opus - De revolutionibus orbium coelestium (pol. O obrotach sfer niebieskich), które opracował w latach 1514 - 1533. Traktat o pieniądzu powstał więc mniej więcej w tych samych ramach czasowych i należy zauważyć, że jest równie doniosły jak traktat o wzajemnym tańcu planet.

Można śmiało powiedzieć, że Kopernik opracował dwa kluczowe dla ludzkości traktaty o obrocie planet, oraz obrocie gospodarczym. Był więc nie tylko wielkim astronomem, ale także wielkim ekonomistą. Szkoda, że okres komunizmu zabił w nas tę wspaniałą wiedzę o wielkim M.Koperniku.


Nominalizm i waloryzm

Do wiekopomnych osiągnięć M.Kopernika z zakresu pieniądza należy bezwzględnie zaliczyć, to czego do tej pory nie rozumie wielu z prawników - zrozumienie natury pieniądza, którą Kopernik wymienił niemal całkowicie zgodnie z aktualnym stanem wiedzy. 

Po pierwsze. Kopernik trafnie zdefiniował, że monetą jest złoto lub srebro znaczone, którem się płaci ceny kupowanych i sprzedawanych rzeczy według postanowienia każdego państwa albo rządzącego niem.

W naszych czasach prawnicy definiują pieniądz jako ustawowe narzędzie umarzania wierzytelności, co jest metaforą definicji Kopernika. 

Zaznaczę tutaj, że Kopernik rozróżniał monetę oraz pieniądz. Pierwsze było rzeczą - powiemy teraz gotówką. Drugie było ogółem monet różnego rodzaju, lecz o tej samej wartości. Rozróżniając te dwa słowa, Kopernik zauważył, iż kupcy wybierają z pośród kupy pieniędzy, dawne monety, które były lepsze.

Po drugie. Kopernik wykazał, że o wartości monety świadczy jego wartość nominalna, czyli znak nabity przez króla. Tutaj stosował on nazwę łacestimatio. Należy to uznać za protoplastę teorii nominalistycznej. 

Po trzecie. Kopernik definiuje utratę nominalnej wartości monety, poprzez utratę zaufania rynku, słowem łacdignitas, które należy uznać za protoplastę inflacji. Jak zauważył J.Dmochowski z którego opracowania czerpię wiedzę o dorobku M.Kopernika w zakresie pieniądza, przez taką definicję Kopernik wskazuje, że pieniądz nie jest istotną miarą rzeczywistej wartości towarów, jest jedynie dla kupującego i sprzedającego miarą szacowania towaru, a ten szacunek nie zgadza się zawsze z wartością gospodarczą, gdyż zależy od wielu czynników podmiotowych i przedmiotowych. Nie ma chyba bardziej trafnej definicji wartości pieniądza.

Po czwarte. Kopernik będąc metalistą, podkreślał wewnętrzną wartość monet t.j. wartość kruszcu z którego moneta została wybita, stosując nazwę łac. valor, uzupełniając utratę wartości kruszcowej słowem łacbonitas. Biorąc pod uwagę realną wartość monety mogę śmiało powiedzieć, że definicje Kopernika mieszczą się w aktualnie znanej zasadzie waloryzacji.

Po piąte. Kopernik zdefiniował wartość rynkową towaru, słowem łac. precium, co w naszych czasach oznacza cenę.

Po szóste. Kopernik zauważył, że nadmierna ilość pieniądza powoduje spadek jego wartości.

Po siódme. Kopernik opracował prawo podaży i popytu, mówiąc że aby wstrzymać popyt na monety z powodu chęci pozyskania kruszcu, należy wstrzymać bicie monet, co spowoduje spadek ceny z powodu mniejszego zapotrzebowania mennic na srebro, co w konsekwencji spowoduje spadek wartości srebra. Brak podaży monet spowoduje z kolei wzrost ich wartości. W konsekwencji cena kruszcu oraz wartość monet przy właściwym zarządzaniu ilością bitych monet zrówna się. 

Po ósme. Kopernik zauważył, że zły pieniądz wypiera z rynku pieniądz dobry, ponieważ pieniądz o wysokiej wartości kruszcowej zostanie zastosowany przez kupców do tezauryzacji, czyli zostanie przechowany w skarbcu. Pieniądz zdawkowy, czyli ten o marnej wartości kruszcowej zostanie na rynku, jako materiał niechciany. Prawo to jest jednym z ważniejszych praw ekonomii pieniądza znanym jako Prawo Kopernika-Grishama. 


Cechy pieniądza

Definiując powyższe zasady związane z pieniądzem, M.Kopernik nadał mu jednocześnie następujące cechy:

  1. miernik wartości, czyli narzędzie ustalania ceny.
  2. środek wymiany, czyli narzędzie zapłaty za towar.
  3. tezauryzacyjny, czyli utrzymujący wartość kapitału.
  4. środek płatniczy, czyli moc umarzania zobowiązań nadana przez króla. 



Wnioski

Cechy pieniądza zebrane wszystkie razem czynią monety pieniądzem. Pozbawiona którejkolwiek z cech pieniądza moneta, staje się zwykłą rzeczą.

Miernik wartości nie posiadający mocy zwalniania ze zobowiązań, lub też wymiany nie jest pieniądzem.

Środek wymiany nie posiadający mocy zwalniania ze zobowiązań, lub też cechy miernika wartości także nie jest pieniądzem, a zwykłą rzeczą. 

Materiał tezauryzacyjny, którym można zapłacić, nie posiadający jednak ogólnej mocy zwalniania ze zobowiązań, lub też cechy miernika wartości także nie jest pieniądzem, a zwykłą drogocenną rzeczą. Można nią dokonać wymiany za inny towar, jednak z uwagi na brak nadanej przez króla mocy zwalniania za zobowiązań, nie jest pieniądzem.

Naszkicowałem powyżej, wybitne osiągnięcia M.Kopernika w interesującym nas zakresie pieniądza. W celu pogłębienia wiedzy zachęcam do zapoznania się ze wspaniałym opracowaniem z 1923 r. autorstwa Jana Dmochowskiego, który zebrał traktaty M.Kopernika i wydał w 400 stronicowym dziele w postaci tekstów oryginalnych, polskich tłumaczeń oraz 150 stron omówienia. 



###


Bibliografia

Dmochowski J., Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J. L. Decjusza Traktat o biciu monety, 1928, 
Djv: http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=48660
Pdf: https://drive.google.com/drive/folders/1zflfn5bB-T5elpKX3bqxV1TJXYgtEs4P?usp=sharing

Zajda J., KOPERNIKOWSKA TEORIA PIENIĄDZA, 1970,  https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/19544/1/003%20JÓZEF%20ZAJDA.pdf

Zyger L. Traktat o biciu monety i poglądy ekonomiczne Kopernika, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, http://copernicus.torun.pl/nauka/ekonomia/4/?print=normal

Bochenek M. 500 ROCZNICA TRAKTATU MONETARNEGO "MEDITATA" MIKOŁAJA KOPERNIKA, 2017, http://glos.umk.pl/2017/10/rocznica/


NBP, Banknoty i monety, Seria: Wielcy polscy ekonomiści, 2017, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/banknoty_i_monety/monety_okolicznosciowe/serie/ekonomisci.html#kopernik

0 komentarze:

Prześlij komentarz