UW 9 XII 2016 - prelekcja prof. E.Bagińskiej

1. Wstęp

00:03 Bardzo dziękuję. Ten referat dotyczy zasady dalszego kroku 00:15 w procedurze ochrony konsumentów przed stosowaniem przez przedsiębiorców niedozwolonych klauzul umownych bądź nieuczciwych, których to nazw będę używać synonimicznie

2. Można ukarać państwo za brak decyzji Prezesa UOKiK

00:25 A więc chodzi o ewentualną odpowiedzialność Skarbu Państwa za skutki decyzji Prezesa UOKiK (pst!) 

3. także będąc przedsiębiorcą

00:37 który nałożył karę pieniężną na przedsiębiorcę, który stosował klauzule wpisaną wcześniej do rejestru, na podstawie postępowania przeciwko innemu przedsiębiorcy. 00:54 W związku z tym, Prezes UOKiK może użyć takiej procedury postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumenta, które nawiązują do innej dyrektywy, która ma charakter subsydialny, komplementarny w stosunku do dyrektywy o której dzisiaj od rana słyszymy - 93/13/Ewg. 01:16 , dyrektywy która ma celu, jakby ułatwienie dochodzenia praw przez konsumenta w skrócie takich pozwów, można powiedzieć niezbyt precyzyjnie - zbiorowych (pst!), albo właśnie w trybie kontroli abst... administracyjnej tych klauzul.

4. Partner Sp. z o.o. odwołuje się 

01:35 Chodzi o to, że klauzule które (czy postanowienia) które stosowało. Akurat powód w danej sprawie przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie. Były tożsame bądź jednakowe z treścią klauzul które stosował inny przedsiębiorca. 01:56 To zresztą (...) Partner Sp. z o.o. która to spółka nie miała możliwości być wysłuchaną w procesie administracyjnym, który doprowadził do nałożenia na nią kary.

5. Sąd Apelacyjny zadaje pytanie do TSUE

02:18 W związku z tym do Trybunału Sprawiedliwości w trybie prejudycjalnym, zwrócił się Sąd Apelacyjny W Warszawie, który esencjonalnie zapytał czy zgdone z prawem unijnym jest taki system kontroli wzorców i niedozwolonych klauzul 02:37 który pozwala na to, że jeżeli dane klauzule są wpisywane do rejestru i mają tak zwany skutek (...) są podstawą na nałożenia kary na innych przedsiębiorców którzy stosują te klauzule. 02:53 A zatem bez przeprowadzenia wcześniejszej oceny w świetle kontekstu danej umowy czy klauzula tego konkretnego przedsiębiorcy w istocie rzeczy jest nieuczciwa. O czym mówił już prof.Romanowski, bo to wcale nie jest automatyczne. 

6. Opinia Rzecznika Generalnego

03:13 W sprawie tej wydano opinię, już Adwokat Generalny (...), wydał opinię w tym roku 2 czerwca 2016, wyrok będzie w niedługim czasie. Z kilkanaście dni. Ta opinia, moim zdaniem osobistym, wyrażam pogląd jest prawidłową.

7. Polska implementacja prawa ochrony konsumenta zbyt daleko posunięta

03:43 Od kilku lat toczy się bardzo ostra dyskusja czy prawo polskie nie poszło zbyt daleko w implementacji dyrektywy 93/13/Ewg a następnie dyrektywy 2009/22, która ma na celu doprecyzowanie tej sankcji odstraszających i penalizacyjnych w postaci kar pieniężnych.

8. Rzecznik neguje polskie prawo

04:07 Rzecznik Powiedział, że tak - że jest to nie zgodne z prawem Unii, z celem art.6, art.7 dyrektywy w związku z odpowiednimi artykułami tej drugiej dotyczącej praktyk szkodzących konsumentom. Również, przede wszystkim, są niezgodne z art.47 Karty Praw Podstawowych, czyli prawa przedsiębiorcy do bycia wysłuchanym, co jest elementem prawa do sądu.

9. Odpowiedzialność

04:32 Tutaj Rzecznik bardzo dokładnie opisał procedurę, chodzi bowiem o to, że jeżeli przedsiębiorca został / był stroną postępowania. Muszę to wyjaśnić, przepraszam, to jest wprowadzające, (...)przejdę do odpowiedzialności. Jeżeli przedsiębiorca X w wyniku kontroli abstrakcyjnej, oczywiście były wpisane do Rejestru. I tego nie będę podejmować czy to był słuszne czy nie. To już się stało i jest prawomocne. 04:59 Można na niego nałożyć karę za dalsze stosowanie czy za to że stosował. Drugi przedsiębiorca z tego samego sektora, który podważa nałożenie kary, nie może podważać oceny tego postanowienia. 05:13 Innymi słowy nie może zrewidować, zweryfikować, w żadnym trybie. Przede wszystkim w trybie odwoławczym, kary pieniężnej, to że ta kara w ogóle w tej sytuacji nie powinna być nałożona. (pst!) I o to chodzi w tej sprawie. 

10. Polski system niezgodny z prawem EU

05:30 Przytoczyłam opinię adwokata generalnego, który stwierdza że ten cały system, patrząc globalnie i w kontekście wszystkiego jest niezgodny z prawem unijnym. (pst!) Narusza ideę, sens ochrony przewidzianej w tych dwóch dyrektywach. Zwłaszcza jeżeli chodzi o dyrektywę o nieuczciwych warunkach umowy. 06:00 np. AG zwraca uwagę na toże przecież taki przedsiębiorca gdyby mógł podniósłby pewne dowody, gdyby miał taką możliwość. 06:15 Który udowodniłby np. że konsument negocjował indywidualnie dane postanowienie (pst! RS:przecież to wzorzec), mimo że ono co do zasady zostało uznane za niedozwolone w innym wzorcu.

11. Nielegalność klauzuli wynika z kontekstu

06:26 Ewentualnie w szczególnych okolicznościach, nie było ono rażącym naruszeniem jego interesy np. jest to jedna z okoliczności uznana wcześniej w orzecznictwie TSUE, że zakresy usług do ceny (pst!)może wpływać na to że klauzula nie narusza równowagi, ponieważ mógł dostać ogromne rabaty płącąc za jakąś usługe. 06:55 I dlatego w efekcie pewne postanowienia nie moga zostac uznane że naruszają jego prawa, a więc to musi być in concreto zbadane zawsze. Przedsiębiorca musi mieć prawo, że by w jakiś sposób mógł się wytłumaczyć urzędowi. Co nie znaczy że oczywiście z sukcesem by się wytłumaczył 

12. Autonomia proceduralna może łamać prawo EU

07:16 Ale autonomia proceduralna, którą mamy jako państwo członkowskie, w tę autonomię TSUE oczywiście nie wnika, ale ocenia w jaki sposób procedury też realizują cel dyrektywy a w jaki sposób naruszają inne prawa nadane przez EU. I wyartykuyłowany a Karcie Praw Podstawowych, art.47. 

13. Wadliwy Rejestr UOKiK

07:41 Dalej trybunał stwierdził, że ten brak notyfikacji wykazu klauzul, które powinny być sporządzone, te które mają być notyfikowane, muszą być sporządzone w procesie legislacyjnym (pst!) a nie przez sądy, zwłaszcza SOKiK, który takie postanowienie ostatecznie kieruje do rejestru. 08:05 W związku z tym, system że sądy krajowe a nie ustawodawca sporządza jakąś czarną listę (pst!) też się nie spodobał Rzecznikowi Generalnemu i w związku z tym podkreślił on że istnieje zasada ustawowa określoności czynów zabronionych, przewidziana w art.49 Karty Praw Podstawowych. 08:27 która to zasada wymaga, by ustawa jasno określała czyny zabronione (pst!) i kary którymi są one zagrożone. 

14. Niemcy

08:34 W systemie niemieckim są kary, ale kary są nakładane na przedsiębiorcę co do którego wzorca stwierdzono niedzowoloność i ona ma odstraszyć go, jeżeli on by kontynuował używanie 08:45 Natomiast gdyby chciano tę karę zasądzić w efekcie musi być przeprowadzone kolejne postępowanie przeprowadzone i zgonie z zasadą proporcjonalności musi być ocena wszystkich elementów wpływających na wysokość kary.

15. Statystyczna wykładnia prawa

08:58 Jak to się ma, ewentualnie, zakładam pewne złożenie hipotetyczne, myślę że uzasadnione, że ta linia będzie powielona w wyroku Trybunału zgodnie z tym że 95% wyroków zgada się. (pst!) 09:15 Ale chciałam zaznaczyć, że nie musi być powielona żeby móc dyskutować o odpowiedzialności za naruszenie, 

16. Zasada prymatu prawa europejskiego

09:26 Chciałam też Państwu powiedzieć kilka uwag naprowadzających. Wszystkie organy państwowe muszą spełniać prawo UE. Jeżeli sprawa jakiegoś sporu, trafiają do sądu krajowego to zgodnie z orzeczeniem (...) sąd krajowy ma obowiązek odmówić zastosowania prawa krajowego (pst!), jeżeli uzna, że jest ono sprzeczne z prawem unijnym 09:51 Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie zwracał uwagę na skutek bezpośredni tego prawa - zasada prymatu prawa unijnego (pst!) nad krajowym. Zasada skuteczności tego prawa. Wszystkie te zasady w sumie nakazują sądowi, uwzględnianie zgodności przepisów które mają stosować, także organów administracyjnych z prawem unijnym. 

17. Odpowiedzialność skarbu państwa

10:21 Jeżeli chodzi o odpowiedzialność Państwa polskiego to została ona sformuowana w orzecznictwie. Nie ma więc przepisów unijnych o odpowiedzialności. Były takie znane orzeczenia (...). Nie będę o tym mówić, tylko w skrócie, powiem że w tych orzeczeniach TSUE zbudował system odpowiedzialności co do zasady które jednak musża być stosowane, bo rosczenei mżę być wniesione tylko do sądu krajowego. Nie Trybunału. 10:57 Jednostka nie może iść do Strasburga i w przeciwieństwie do sądów (... praw człowieka) jednostka nie może skarżyć tych przepisów osobiście. I wnosić tym bardziej roszczenie odszkodowawczego. Tylko do sądu krajowego. 11:07 Zasada odpowiedzialności delikotowwej jest niezależna od systemów prawnych, bo jest to uprawnienie unijne. Ma się wywodzić wprost z prawa unii u te przesłanki odpowiedzialności Trybunał uważa jako autonomiczne ale i minimalne. 11:26 Jakie sa to przesłanki? Obowiązek naprawienia przez państwo członkowskie szkody powstaje gdy, jest naruszenie prawa unijnego, takiego wpisu czy takiej normy prawnej które nadaje czy przyznaje jednostkom jakieś uprawnia 11:45 Po drugie. Naruszenie to jest wystarczająco poważne. Po trzecie. Istnieje związek przyczynowy (Trybunał - bezpośredni) między naruszeniem a szkodą. 

18. Cztery postaci naruszenie prawa EU

12:04 Naruszenie prawa unii może mieć postać (a) braku implementacji dyrektywy na czas i to jest przypadek dzisiaj rozpatrywany (pst!), bo zgodnie jakby zakładając że ta opinia oczywiście jest prawdziwa. Ja osobiście się zgadam; można mieć inny pogląd. 12:25 W 2004 roku, kiedy był nawiązywany kodeks cywilny, oczywiście był problem znany, ale Komisja Kodyfikacyjna nie podjęła się zmian w K.c. dostosowując przepis do Konstytucji art.77 - każdy ma prawo do wynagrodzenie mu szkody wyrządzonej mu przez niezgodne z prawem działania władzy publicznej. 12:50 Pominięto kwestie unijne, stwierdzono, że nie trzeba mieć wyraźnego przepisu, że zastosowanie tutaj może mieć wprost K.c . z odpowiedniej interpretacji rzeczy urzeczywistnić prawo krajowe. (???) 13:04 Istota zagadnienia może się sprowadzić do tego czy sąd krajowy musi mieć wyraźny przepis w K.c. Odpowiedź brzmi - nie musi. Bo musi urzeczywistnić, mając autonomię proceduralną, albo zastosować takie przepisy jakie ma w K.c. uwzględniając (...) proceduralną (???) 

19. Prejudykat

13:26 Powstaje kilka różnych problemów. Jeżeli chodzi już o decyzję nakładającą karę pieniężną, to nasz K.c. przewiduje art.417 /1 §2 obowiązek wydania prejudykatu, czyli obowiązek stwierdznia niezgodności z prawem tej decyzji we właściwym postępowaniau. 13:55 Pierwsze pytanie, dla mnie jako teoretyka zajmującego się odpowiedzialnością odszkodowawczą, brzmi oczywiście czy można, cyz TSUE nie podważyłby, tego dodatkowego warunku odpowiedzialności. On jest różnie postrzegany przez kolegów cywilistów, jak również przez Sąd Najwyższy, którzy uważają że jest to forma kwalifikowanej bezprawności i ten prejudykat dopiero nam mówi, że orzeczenie czy decyzja jest faktycznie niezgodna z prawem. 14:28 Sąd nie może sobie tego sam określić, że to jest niezgodne z prawem. Są tacy, którzy mówią, że to jest tylko warunek dochodzenia odszkodowania. Czyli jeżeli złożysz roszczenie, powództwo w sądzie, to sąd w zasadzie to oddali, bo niejest spełniony warunek, stwoerdzenie tu jest szkoda; tu jest niezgodne działanie, ale nie dołaczyeś np. wyroku sądu administracyjnego czy nawet (...) to sąd nie będzie się tą sprawą zajmował. 15:00 To jest kierunek w którym poszedł na razie SN, ale można tutaj się zastanawiać, czy trzeba będzie ten prejudykat przedstawić w sytuacji gdy spreawa dotyczy naruszenia prawa UE. 15:17 I to jest pierwsza przeszkoda. Oczywiście teoretyczna, ale (...) 15:23 Pierwszy wyrok SN, który nam cokolwiek mówi jak on rozumie problem odpowiedzialności za naruszenie prawa UE, pochodzi z 19 czerwca 2013. 

20. Casus I CSK/392/12

15:35 To jest sprawa I CSK/392/12 . Sąd w zasadzie uwzględnił wszystkie poglądy które są głoszone od lat nie tylko przeze mnie, ale również przez innych wybitnych (pst!) przedstawicieli nauki. 15:52 Zastosował mianowicie przepisy kodeksu cywilnego, do roszczenia które wynikały z braku implementacji dyrektywy MIFID i MIFID 2. OCzywiście tez to dotyczyło akurat sektora bankowego (pst!). 16:05 Chodziło o brak pełnej terminowej implementacji tych dyrektywy do prawa polskiego. Chodziło o pewne informacyjne obowiązki w związku z ultra ryzykownych transakcji swappowych różnych walut (pst!). 16:19 Ta sprawa bardzo pięknie wyjaśnia jkaie są przesłanki tej ewentualnej odpowiedzialnosci, ale zaznaczę że powództwo zostało oddalone. 16:33 Oddalone z braku związku przyczynowego. Sąd badając dokładnie sprawę stwierdził, że w istniejących przepisach prawa bankowego (...) były wystarczająco zgodne z dyrektywą i nie przyjął argumentu że ktoś byłby odstąpił od transakcji, na której stracił 1.5 mln, gdyby był poinformowany tak jak trzeba. 17:09 W świetle orzeczenictwa TSUE to nie byłoby żadnym argumentem zwalniającym z odpowiedzialności. Żadnym. Więc to orzeczenie można krytykowac już w glosach. 17:26 SN potwierdził to co doktryna przyjmuje, czyli przesłanki orzecznistwa unii (te trzy) mają zastosowanie w wszystkich przypadkach naruszenia prawa unijnego przez państwo członkowskie. 17:48 A zatem będzie też miało w szczególności znaczenie dla wadliwej implementacji dyrektywy, która (w świetle opinii AG jest naruszeniem art.47 czyli tak jakby naruszeniem konstytucji) 

21. Związek przyczynowy

18:09 I choć te wymienione przesłanki są wywodzone z prawa unii, to SN mówi, że ralizacja będzie w świetle prawa polskiego. Tutaj faktycznie z badań orzecznictwa trybunału, nieiele można się dowiedzieć czym jest szkoda, czym jest związaek przyczynowy, co to jest bezpośredni związek przyczynowy. (...)Jak to się ma do adekwatnego związku przyczynowego (...). 18:37 SN stwierdził słusznie, że te przesłanki nie są doprecyzowane, a nawet można powiedzieć, że pewną konfuzję wywołuje orzecznictwo trybunału w sprawie tych przesłanek, które skutkuje znacznym ograniczeniem odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich. 19:04 SN przyłożył nasze przesłanki do tego i stwierdził, że jeżeli to ma charakter minimalny to ta bezprawność decyzji może obejmować zachowanie sprzeczne z prawem UE, czyli nie tylko z prawem polskim, ale z prawem unijnym. Ta odpowiedzialność wiąże się z naruszeniem normy na celu z naruszeniem praw jednostce, czyli oczywiście art.47 przyznaje prawo podmiotowe. Możnaby dyskutować jakie prawa jednostce, czyli przedsiębioerstwom, przyznaje dyrektywa która tutaj jest naruszona. 19:43 rozwój orzecznictwa mówi:"nie może to być taka przesłanka która może ograniczyć odpowiedzialnośc państwa członkowskiego" 19:54 czyli jest to coraz bardziej elastyczne, ale SN też widzi że pewne normy mają na celu ochroną jakiś praw czy uprawnienia pewne są porządkujące organizacyjnie i nie mają związku zupełnie z prawami jednostek. 20:11 Regułą jest, że do ustalenia przesłanki bezprawności powinno dojść w trybie postępowania. To wzbudzi pewne zastrzeżenia. Można argumetnować, że trzeba mieć ten prejudykat, z drugiej strony można że nie trzeba, ponieważ prawo unii zabrania wprowadzać jakichkolwiek dodatkowych warunków. I tak ostatnio w sprawie hiszpańskiej orzekł trybuanł (...) 20:45 //nie daję rady// coś o hiszpanii i konstytucji.... // i o odrzuceniu przez TSUE wyroku SN Hiszpanii. 21:22 Nie trzeba czekać na orzeczenie TSUE, które zapadnie w tym miesiącu. (pst!) RS:HIT! 21:31 Czy ten system jest sprzeczny z prawem unijnym, ponieważ to sam sąd krajowy ma kompetencje do oceny bezprawności w tym zakresie i musi (pst!) z tej kompetencji skorzystać bo tego wymaga zasada skuteczności prawa EU. 21:54 Czy sąd krajowy oceni czy to jest niezgodne czy nie to oczywiście jest kwestią sądu i argumentacji. To jest dopiero pierwsza przesłanka, którą trzeba przerobić w takim procesie odszkodowawczym. 22:08 Nie wymaga uzyskania przedsądu w postaci orzeczenie TSUE z Luksemburga, wytoczenie procesu odszkodowawczego, gdzie roszczenia opierałyby się na naruszeniu prawa unijnego.

22. Wzruszenie decyzji administracyjnej

22:25 Jest zagadnienie doatkowe tutaj. Otóż decyzja o nałożeniu kary i zbieg tego z postępowaniem administracyjnym. Nie można żądać wznowienia postępowania, gdy jest już prawomocna dezycja, jako warunek odpowiedzialności odszkodowawczej, ale w zasadzie dobrze by było gdyby procedury jakies poprzedziły roszczenia odszkodowawcze. To znaczy to jest kwestia innego traktowania obowiązków sądu krajowego w zakresie naruszania prawa EU i innego taktowania decyzji administracyjnych w orzecznictwi TSUE. 23:18 Jeżeli decyzja jest niezgodna z prawem EU to w zasadzie wzruszenie tej ostatecznej decyzji jest wyjątkiem nie regułą w prawach krajowych. I u nas tez jest to wyraźnie wskazane np. w ordynacji podatkowej. 23:36 W świetle orzecznictwa europejsiego zasadniczo państwa członkowskie nie muszą wprowadzić specjalnych środków proceduralnych żeby taką decyzję wzruszyć, czy też żeby wznowić postępowanie. 23:53 W świetle wyroku w sprawie (...) organ administracyjny jest zobowiązany do wzruszenia decyzji ostatecznej jeżeli na podstawie prawa krajowego możne wzruszyć taką decyzję. 24:09 Jeżeli nie wystąpi z pytanie prejudecjalnym to oczywiście musi dokonać zgodnej z prawem unijnym interpretacji (...) 24:21 Trybunał podkreślił, że musi wykonać wykładni prowspólnotowej zgodnie z kompetencjami. Trybunał wyjaśnia w jaki sposób postanowienie prawa EU będzie przedmiotem (...)Jak powinno być stosowane, rozumiane, (...). Co do zasady, mówi trybunał, ma charakter ex tunc.

23. Studenci dowiadują się o ex tunc

24:46 i wykładnia więc też wiąże wstecz. Czyli jeżeli dzisiaj orzekł coś trybunał to oznacza to że ta wykładnia obowiązuje od wejścia w życie danego przepisu (pst!). Czyli jakby działa wstecz taka wykładnia. 

24. Cztery przesłanki wzruszenia

25:10 W wyroku jeszcze jest i21 Germany (?)TSUE pokazał są pewne granice dla zasady pewności prawa. 25:19 i dopuścił możłiwość wzruszenie takiej decyzji niezgodnej z prawem EU jeżeli są spełnione następujace przesłanki:(1)organ administracyjny musi być zgodnie z prawem krajowym uprawniony do wzruszenia takiej decyzji, (2)decyzja powinna być utrzymana wyrokiem sądu krajowego w ostatniej instancji. Wyrok tego sądu w świetle orzecznictwa postwalego podacie jefgo wydania opiera się na błędnej interpretacji prawa EU, któ®a została zastosowana bez występowania z pytaniem prejuden(...). 26:16 (4)zainteresowany podmiot powinien wystąpić do organu administracyjnego po zapoznaniu się z orzecznictwem przemawiającym na jego korzyść. 

25. Wzruszanie 

26:27 Na podstawie orzecznictwa TUSE, w niektórych państwach wprowadzono wprost możliwość wzruszenie decyzji administracyjnej ostatecznej niezgodnej z prawem EU, nawet jeżei wcześniej nie było takiej możliwiści. (...) 26:51 W siwietle k.p.a. ordynacji podatkowej okoliczność wydania akty przez organ administracyjny z naruszeniem praw EU lub bez uwzględnienia orzecznictwa TSUE może być uznana za rażące naruszenia prawa art.156 §1 kpa lub art.247 §1 ordynacji. (pst!) 27:16 Możliwość wzruszenie jest od 2010 roku dzieki wprowadzeniu art.282 do prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. 

26. Podjęcie kroków wymogiem wzruszenia

27:33 Zatrzymam się dłużej na przesłance, gdyby uznać ze takie czynności też powinny być podjęte (...) Albowiem jest jeszcze jeden taki (...) Zgodnie z orzecznictwem trybunału, strona która nie korzysta z możliwości odwołania się od decyzji nie podejmuje jakiś działań, które są rozsądne w danej sytuacji, żeby móc walczyć z taką decyzją któ®a jej wyrząda szkodę, a one jest niezgodna z prawem unijnym, powinein to uczynić. Zdaniem Trybunału jeżeli tego nie iczyni to np. (...) państwo członkowskie nie będzie odpowiadać (...) Archaiczne podejście do związku przyczynowego. 28:25 Podkreślane jest ,zę to nie może być zbyt kosztowne (...) co najwyżej w świetle naszego prawa może być uznane za przyczynienie się poszkodowanego, a nie jako okoliczność ewyłączającą odpowiedzialność praństwa członowskiego. To że on tego nie próbował zwalczać jakimś środkami (...)dostępnymi. (...) 29:02 Jeżęłi chodzi oo dalsza przesłankę, zwłąszcza jeżeli chodzi o związak przyczynowy to tu jest najsłabszy punkt procesu odszkodowawczego. Jeżeli chodzi o szkode mamy sytuację (...) czy tylko zwrot kar pieniężnych się należy? Czy przedsiębiorca ukarany może żądać jakiś (...) w zakresie utraconych korzyści. (...) To prawdopodobnie będize zbyt trudne do udowodnienia. (...) 29:52 )Problem związku przynowego (...)różnie ocenianiy w doktrynie europejsckiej. (...) Co należy rozumieć przez pezpośredni zwiąek przyczynowy między szkodą? (...) 30:34 Co bybyło (...) 31:04 (...) 31:42 Jednym z czynników może być kwestia nielegalnego dziłania władzy publicznej które polega na naruszeniu prawa unii. 31:54 (...) sąd w innych krajach zawsze (...) 32:29 (...) nie możesz dyskryminowac tylko dlatego że opierasz roszczenie na prawie EU(...) 32:59 (...) 

27. Państwo będzie karane za nieopdpowiedzialne wyroki sądów

33:40 Ważne jest co w efekcie zrobi Sąd Apelacyjny w Warszawie ponieważ sądy nie są zwolnione z odpowiedzialności, znaczy Państwo nie jest zwolnione z odpowiedzialności za wydanie niezgodnych z prawem unijnym orzeczeń sądowych choćby przez sądy ostatniej instancji.