Konferencja UW 9 XII 2016 - prelekcja prof. J.Pisulińskiego

Poniżej znajduje się stenogram z prelekcji prof. Pisulińskiego przedstawionej podczas konferencji naukowej na Uniwersytecie Warszawskim 9 XII 2016 roku. Podkreślone znaczniki czasowe prowadzą do materiału dźwiękowego umieszczonego na youtube. W przypadku komentowanie proszę o podanie sekcji z wypowiedzi prelegenta np. 10. dla "10. Wstęp". Sekcje mogą być ustalone niewłaściwe. Proszę o informację o korektach.

10. Wstęp

00:00 Proszę Państwa, prosze mi wybaczyć, ale (...) będę nawiązywał do tego co mówił Pan prof. Romanowski. 00:07 ponieważ przywołujemy podobne orzeczenia dla przedstawienia stanowiska prawa europejskiego 

20. art.6 ust.1

00:15 dla wspomnianej już wcześniej sankcji art.6 ust.1 durektywy 93/13/Ewg o postanwoeineiach umownych 00:27 To tylko dla Państwa przypomnienai, treść przepisu dyrektywy art.6 ust.1, który mówi o tych niewiążących konsumenta postanowień umowy uznanych za nieuczciwe. 00:44 i o tym, że ta czynności prawna pozostaje w mocy o ile jest to możliwe. 

30. Poprawna implementacja art.358/1 

00:53 I od razu chciałbym się odnieść, do pewnego sformułowanie, czy rzeczywiście w polskim prawie nastąpiła istotn różnica między treścią art.6 ust. oraz art.385/1 §2 01:10 który mówi o utrzymaniu w mocy a nie zawiera sformułowania "o ile jest to możliwe". 01:17 Otóż moim zdaniem, nie prowadzi to (pomimo, że w warstwie redakcyjnej jet różnica), dlatego że jeżeli poddajemy kontroli postanowienia umowne, które nie stanowią głównych świadczeń stron to z reguły będzie możliwe utrzymanie umowy w mocy. 01:36 Ale jak Państwo wiecie, również te postanowienia odnoszące się do głównych świadczeń stron, mogą podlegać kontroli ze względu na wymóg transparentności. 01:44 i jasności. Jeżeli te zakwestionujemy to może się okazać, nie będziemy mieli żadnych postanowień, które by oznaczały prawa i obowiązki, a wtedy dotrzymać się stosunku zobowiązaniwego się nie da. 

01:56 A więc musimy wiedzieć jakie sa prawa i obowiązki. 02:01 A zatem wynika to z istoty tej reguylacji ale także przyjętych w prawie polskim zasad. 02:11 Mianowicie jeżeli podważymy postanowienia główne umowy to nie ebędziemy mieli żadnych postanowień umowy, a zatem nie da się utrzymać umowy. 02:22 Sformowanie które by powtarzało za dyrektywą "o ile jest to możliwe" niczego by tak na prawdę nie wprowadzało, ponieważ nie daje nam żadnych kryteriów, któreby mówiły a kiedy jest to możliwe. 02:32 Tak samo mamy dzisiaj, uważam, że w tym 

40. Sądy stosują prawo krajowe w celu nałożenia sankcji

02:42 Jeżeli chodzi o rzecznictwo Trybunału dotyczące art.6 ust.1 to należy podkreślić, że 02:56 (kilka rostrzygnięć na to wskazuje) sądy są zobowiązane wyciągnąć wszelkie konsekwencje, jakie zgodnie z prawem krajowym wynikają ze stwierdzenia nieuczciwego postanowień które zostały uznane za niedozwolone. 03:12 I zapewnieć zgodnie z tym sformuowaniem, że konsument nie będzie nimi związany. 03:17 Jednocześnie trybunał zajmował się kwestią, czy tą sankcją, konsekwencją nieuczciwego charaktery postanowień może być nieważność. 03:27 Tutaj macie Państwo zaprezentowane orzeczenie w których Trybunał uznał, że tak - może tak być. 

50. Sądy krajowe mogą być surowe

03:33 Odwołał się przede wszystkim do art.8 (tutaj również przywołanego) który ma (...) minimalny, 03:41 a zatem państwa członkowskie mogą wprowadzać bardziej surowe rozwiązania jeśli chodzi o konsekwencje, 03:49 bądź państwa rzeczywiście, jak okazują badania porównawcze w większości, w większości państw przyjęto sankcję nieważności. 03:58 Sankcja nieważności nie jest jednak sankcją która odpowiada celowi jakie ma praw konsumenckie. 

60. Sankcja dla przedsiębiorcy ale nie dla konsumenta

04:09 Przed chwilą zresztą w dyskusji, Pan zwracał uwagę, że sankcja nieważności może "zabić"konsumenta. 04:16 Sankcja nieważności bezwzględnej jest sankcją zero jedynkową. Albo coś jest ważne, albo nieważne. 04:22 Jak zobaczycie Państwo z dalszych orzeczeń, a równiez z przywoływanego przez pana profesora orzeczenia w sprawie Panon. 04:31 Trudno ująć ta sankcję przynajmniej w odniesieniu do art.6 ust.1 jako typową sankcję nieważności, jeżeli uznamy że konsument powie: "dla mnie to postanowienie jest w porządku". Ja oceniam, ja chcę z niego skorzystać. 04:47 Oczywiście sprawa na tle której wypadł wyrok w sprawie Panon, była na tyle specyficzna, że dotyczyła klauzuli dotyczącej właściwości sądu. 04:56 która to właściwość odbiegała od ogólnych zasad, ale w tym konkretnym przypadku konsumentowi odpowiadało że był to sąd niewłaściwy. 05:05 Gdyby był to sąd właściwy to miałby dalej do sądu niż do sądu , który byłby niewałściwy, a właśnie tak wynikałoby z ego postanowienia. 05:15 W związku z tym niwątpliwość (...) orzeczenia Panoan, sąd musi brać pod uwagę stanowisko konsumenta czy on chce aby to postanoienie zostało uznane za nieuczciwe a zatem niewiążące. 

05:34 W większości systemów prawnych to jest akceptowane przez trybunał i przyjmowana jest sankcja nieważności. 05:39 , ale (to zresztą wynika z innych orzeczeń np Invitel, gdzie przyjmuje trybunał, ze to może być także inna sankcja. 05:50 inaczej mówiąc art.6 ust.1 wyznacza cel określony w dyrektywie, mianowicie że to postanowienie nieuczciwe nie wiąze konsumenta, 06:01 a w jaki sposób Państwo zrealizuje ten cel, to już jest sprawa dalsza, zatem nie wyklucza (przynajmniej trybunał) innego rozwiązania - zastosowanie innej sankcji 06:12 która będzie realizowałe ten cel powyznaczony w dyrektywie. 

70. Zakaz redukcji nieuczciwych postanowień

06:17 Jednocześnie trybunał także w orzeczeniu przywoływanym przez prof.Romanowskiego, w sprawie banku Epsanol z 2012 roku wskazywał na zakaz dokonywania takiej 06:33 redykcji nieuzciwych postanowień które by sprowadzały je do postanowień uczciwych. Znaczy tak redukowały treść tego postanowienia by ono okazywał się skuteczne. 06:46 Co trybunał przede wszystkim uzasadniał prewencją wynikającą z tego żeby nie zachęcać przedsiębiorców do stosowanie nieuczciwych postanowień 06:56 ponieważ przedsiębiorcy wiedzieliby że nawet jeżeli postanowienie zostanie uznane za nieuczciwe to zostanie zredukowane i skutki będą ograniczone. 07:09 I tu pojawia się punkt 70. orzeczenia, który zacytuję: 

"gdyby takie uprawnienie zostało przyznane sądowi krajowemu, nie gwarantowałoby również skutecznej ochrony konsumenta (...) 

07:23 I ten pogląd został potwierdzony w późniejszym wyroku z 30 maja 2013 roku., gdzie trybunał zajmował się możliwością obniżenie kary umownej. 

80. Sąd z urzędu dokonuje kontroli klauzul nieuczciwych

07:37 W podobnym duchu nawet wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 listopada 2013 roku, gdzie chodziło o sprawę w której konsument domagał się zapłaty kary umownej od przedsiębiorcy, a to paradoksalnie przedsiębiorca mówił, że to postanowienie jest nieuczciwe i w związku z tym nieważne. 08:00 Zastoswoał taką dziwna obronę. Sąd uzna, że skoro (chodziło o zastrzeżenie kar dla obydwu stron), że w tym zakresie postanowienie nie wiąże konsumenta, ale wiąże przedsiębiorcę. 08:23 Nie prowazie to do nieważności i sąd moze zasądzi karę na podstawie takiego postanowienia. 08:36 Również tutaj pojawiła się kwestia możliwości powoływanie się konsumenta na to, że to że w okolicznościach sprawy on uznał takie postanowienie za takie które chciałby było w stosunku do niego wiążące. 08:58 Co wskazuje na jeszcze jedną różnicę pomiędzy sankcją za art.6 ust.1 a sankcją z art.58 Kodeksu cywilnego. 09:07 W szczególności, jeżeli tutaj padło porównanie z art.358/1 §3, który mówi że w razie nieważności niektórych postanowień umownych umowy czy czynności prawnej, czynność prawna pozostaje w mocy, chyba że strony bez tej nieważnej klauzuli nie dokonały by czynności. 09:23 To jest pytanie oczywiście o to, o wolę (...) i czy bierzemy pod uwagę wolę jednej ze stron czy też obu stron. 09:32 art.358/ §3 odwołuje się do chwili zawarcia umowy, dokonania czynności prawnej, natomiast jak się wydaje w świetle orzeczenia w sprawie Panon 09:46 sąd nawet jeżeli z urzędu np. wobec postawy konsumenta nie dostrzega nieuczciwego charakteru, powinien zbadać z urzędu czy postanowienie nie ma takiego charakteru. 10:02 Zwracam uwagę na pewną praktykę, niestety niewłaściwą polskich sądów, zwłaszcza w postępowaniach nakazowych czy upominawczych (uproszczonych) 10:11 , gdzie sądy uważają że są uprawnione do automatycznego uwzglęnienia powództwa. Nawet w takim postępowaniu, uproszczonym, gdzie sąd dysponuje ograniczonym materiałem również dowodowym. 10:22 To nie zwalnia sąd z obowiązku zbadanai czy postanowienie przedłożone w umowie jako podstawy dochodzonego roszczenia nie maja charaktery nieuczciwego. 10:34 Oczywiście sąd nie dysponuje wszystkimi okolicznościami więc oczywiście może być mu trudno, czy postanowienie ma charakter uczciwy czy nieuczciwy w szczególności czy było negocjowane indywidualnie. 10:44 bo to jest pierwsze pytanie, drugie jest takie że jeżeli nie było negocjowane indywidualnie to czy ma charakter nieuczciwy w świetle art.385/1. 10:54 Niemniej także w takim postępowaniu sąd nie jest zwolniony z badania. 10:58 Natomiast jeżeli badanie stwierdza że to postanowienie jest nieuczciwe to nie wyklucza to jednak tego że konsument może powiedzieć:"ale dla mnie jest to w porządku. mi to odpowiada" 11:13 Oczywiście trudno sobie wyobrazić zbyt wiele takich sytuacji gdy konsument powie "nieuczciwe postanowienie dla mnie jest w porządku" 11:22 W tej sprawie o której zapadał wyrok Panon, gdzie chodziło o jurysdykcję, to może sie zdażyć, jednak w większości wypadków jednak trudno sobie wyobrazić aby konsument mówił tak:"zapłata kary umownej przeze mnie na podstawie nieuciwego postanowienie jest w porządku - ja chcę ją zapłacić". 11:39 gdyby zapłacił to nie było by tej sprawy. W związku z tym to raczej nie o takie przypadku chodzi. 

90. Autonomia woli konsumenta

11:45 Tum niemniej jednak to pokazuje że ta sankcje nie jest sankcję działającą zero jedynkowo. 11:51 , znaczy: albo coś jest ważne albo nie jest ważne. Coś może być naet nieuczciwe, ale jednak konsument ma prawo do autonomii woli (na podstawie Pannon) i toże konsument może powiedzieć "dla mnie to postanowienie jest ok np. z uwagi na zmianę okoliczoności. 12:06 między chwila zawarcia uowy a momentem kiedy dochodzi do rostrzygania. Moze się okazać, że akurat z powodu zmiany okolicznosci to postanowienie, które patrzylibyć z perspektywy konsumenta w chwili zawierania umowy było niekorzystne, w tym momencie jest ok. 12:28 I konsument chce skorzystać z tego uprawnini np. jeżeli jest to postanowienie które przyznawało by choćby niesymentryczne dla obydwy stron. 12:41 Dajmy na to że jest to postanowienie dotyczace wypowiedzenia umowy czy np. dla konsumenta to długi okres czasu na wypowiedzenie a dla przedsiębiorcy jest krótszy. 12:57 To jest pytanie oczywiście tutaj są również praktyki sądów zagranicznych, co do tego czy w takim wypadku możemy to postanowienie rodzielić na dwa: (a)postanownie dotyczące przedsiębiorcy i (b) konsumenta.

13:13 To co dotyczy przedsiębiorcy jest niedopuszczalne i nieuczciwe, a to co dotyczy konsumenta jest akceptowalne. 13:26 Nawet gdyby odrzucić taką możliwość to konsument może powiedzieć tak: "jeżeli na podstaie przepisów dyspozytywnych nie miał możliwości wypowiedzenia umowy, to taumow dla mnie zaczyna być niebezpieczna. 13:38 Tak się zmieniły okoliczności od chwili zawarcie, że ja bym chciał ją rozwiązać. 13:44 To ja będę chciał skorzystać z 6 miesięcznego wypowiedzenie po to żeby zakończyć ten stosunek prawny, bo nie wiadomo co będzie za rok, dwa. Często mamy do czynienia z takimi umowami długoterminowymi. 13:58 W związku z tym, na skutek tej zmiany okoliczności konsument moze powiedzieć, dla niego to niesymetryczne postanowienie i krtóre jest nieuczciwe jest w porządku, bo bez tego postanowienei ja bym nie miał możliwości wypowiedzenie umowy. 14:16 Bo żaden przepis dyspozytywny nie daje mi tekiego uprawnienia. 

100. Korzyść dla jednej strony nie blokuje unieważnienia umowy

14:21 Warto zwrócić uwagę, że przy ocenie tych postępowań, nieuczciwych, tutaj w sprawie Perenić w wyroku z 156 marca 2012 roku 14:40 sąd zwrócił uwagę, że nie można kierwać się tylko takim i wyłączenie kryterium, że 14:46 uniważnienie umowy w całości byłoby w danym przypadku korzystne dla jednej strony 14:56 tutaj nawiązuje do wypowiedzi prof.Romanowskiego, że jednak trybunałowi nie jest obojętny element ważenia interesu stron i tego że art.6 ust.1 ma przywrócić równowagę kontraktową. 15:12 A zatem tą równowagę, której taki układ praw i obowiązków stron, który byłby zgodny z uzasadnionymi interesami obydwu stron. 15:24 A zatem to nie oznacza kierowania się tylko i wyłącznie interesem jednej strony przy orzekaniu czy dane postanowienie jest niedozwolone czy też nie. 

110. Sankcje

15:36 Co do sankcji którą myśmy przyjęli za dyrektywę, moim zdaniem, nie ma tutaj różnicy między art.385/1 §1 i §2 oraz art.6 ust.1 dyrektywy 93/12 15:55 Jak państwo może cie zobaczyć na slajdzie, zresztą o tym wspominał prof.Romanowski, poglądy na temat co to jest za sankcja a bardzo różne. Od przyjęcie, że mamy tutaj w istocie z nieważnością, poprzez tekie poglądy nieskuteczności względnej. Inni mówią, że jest to skuteczność zawieszona. 16:16 No a bezskuteczność zawieszona dlatego , że jeżeli konsument powie, że on chce być związany tym postanowieniem, no to tym samym uczyni to postanowienie skutecznym także względem niego. 16:28 W związku z tym jes tutaj pewne, można powiedzieć, pewne podobieństwo do sankcji bezskuteczności zawieszonej. 16:35 Tu są też różne wątpliwości co do czy sankcja działa między stronami, czy zwględem wszystkich. Także co do relacji między art.385/1 §1 §2 oraz art.58 16:50 A więc w szczególności art.58 §3 który mówi o tej możliwości unieważnienia jednak całej umowy. 16:57 Tymczasem wydaje mi się, że w świetle art.6 ust.1 tendencją powinno być utrzymanie w mocy pozostałych postanowień umowy z wyłączeniem nieuczciwego postanowienia. 17:10 A to dlatego, że ustawodawca europejski dostrzega tu właśnie (nie)bezpieczeństwo tkwiące w tym zero jedynkowym rozstrzygnięciu. a więc ważne/nieważne w szczególności mogłaby godzić w ochronę konsumenta. (niezrozumiełe) konsument spada z rynny pod deszcz. 17:32 W związku z tym ten cel nie zostałby w gruncie rzeczy zrealizowany. To pokazuje, że taki istotny element że przy poszuiwaniu sankcji w przypadku umów konsumenckich ustawodawca europejski, ale także polskie sięga do rozwiązań. które nie są znene tradycyjnej cywilistyce. 

115. Nowy typ sankcji 

17:50 A zatem sankcje nie muszą być jedynie sankcjami które znamy w prawie cywilnym a zatem, niewazność, wzruszalność, bezskuteczność względna, cz też skuteczność zawiueszona. 17:59 I mamy przykłądy takiej sankcji chociażby u wstawie o kredycie konsumenckim gdzie mamy sankcję tzw. kredytu darmowego. Czyli brak niewypełnienia obowiązków informacyjnych ze strony przedsiębiorcy spowoduje, że nie można żądać określonych kosztów od koncumenta 18:18 Czyli sankcja ta podobne jest do sankcji częściowej nieważności, bo w tym zakresie mimo że były zastrzeżone np. odsetki to przedsiębiorca nie może ich dochodzić, bo świadczenie na tej podstawie jest nienależne. 18:35 W prawie konsumenckim dostrzega się ten problem i mówi się o tym deficycie sankcji i próbie poszukiwania sankcji niestandardowych, sankcji które miałyby bardziej ochronić konsumenta w razie stosowanie przez przedsiębiorcę postanoieni nieuczciwych. 

118. Sankcja specyficzna art.358/1

18:53 Stąd też ja jeste skłonny przyjąć, że pomimo pewnych podobieństw do niektórych znanych sankcji prawu cywilnemu, sankcja z art.385/1 §1 i §2 jest sankją specyficzną, szczególną, która nie przypporządkowanie którejś ze znanych sankcji, moim zdaniem, 19:14 nie byłoby zasadane. Zresztą pytanie było by z co z tego by jescze wynikało? Jakie przepisy jeszczeby można stosować? 19:21 Moim zdaniem art.58 §3 nie powinien być stosowany przy stwierdzeniu ustanowień umownych za nieuczciwe. 

120. Opinia Rzecznika Generalnego 13 lipca 2016

19:30 XXX Proszono mnie o komentarz do sprawy która toczy się wciąż w Trybunale Sprawiedliwości, mianowicie z wniosku sądów Hiszpańskich; spraw połączonych. 19:42 w których chodziło o stosowanie w umowach kredytu postanowień określających dolną granicę zmienności stóp procentowych. 19:52 Czyli stopy procentowe były zmienne, ale nie mogło spaść poniżej określonego minimum. 19:58 Czyli nawet jeżeli według zastosowanyej formuły automartycznej, te odsetki powinny być niższe to one i tak należały się w tej minimalnej wartości. Czyli bank sobie gwarantował, że otrzyma zawsze minimalną kwotę odsetek. 20:13 Tego typu postanowienie zostały uznane za nieważne, ponieważ sankcja nieważności jest przyjęta w prawie hiszpańskim, co zotało uznane za dopuszczalne. 

125. Wyrok na przyszłość

20:24 Przy czym wyrok SN hiszpańskiego był o tyle nietypowy, że on powiedział, że zakazane jest stosowanie tego typu postanowień, dopiero po wydaniu wyroku. 20:40 W związku z tym powstał problem, czy konsumencji którzy zawarli umowy z bankami we wcześniejszym okresie z wykorzystaniem właśnie tej klauzuli dolnego progu, która została uznana za nieuczciwą moga domagać się zwrotu nadpłąconych odsetek. 21:05 I w związku z tym pojawiły się pytania sądów, które sporwadzały się do tego czy można ograniczyć sankcje restytucyjne uznania takiego postanowienie za nieuczciwe, w ten sposób że konsumenci dopiero na przyszłość nie bedą musieli płacić, a to co już zapłacili będą mogli domagać się zwrotu. 21:40 A zatem czy sankcja z art.6 ust.1 mogłaby działać jedynie na przyszłość. 21:46 Nie badałem tego dokłądnie, z braku kompetencj językowych... niestety nie znam języjka hiszpańskiego. 

127. Prawo Hiszpańskie 

21:55 Tak wię c na podstawie tego co zostało sformułowane w opinii Rzecznika Generalnego z dnia 13 lipca 2016 roku 22:07 Mamy postanowienie prawa hiszpańskiego, które z jednej strony mówią sankcją jest nieważność i że w razie stwierdzenia nieważności strony są zobowiąane do zwrotu tego co stanowiło przedmiot w tym świadczeniu. 22:26 Proponowane odpowiedź Trybunału w tej sprawie... otóż Rzecznik Generalny w opinii z 13 lipca 2016 roku 22:39 , że w szczególnych okolicznościach możliwe byłoby zgodne z art.6 ust.1 przyjęcie że sankcja nieważności diząła jedynie na przyszłość. 22:56 W tym przypadku banki nie mogłyby pobierać tego oprocentowania w/g postanowienie dolnego progu. 23:07 Natomiast mogłyby nie zwracać świadczeń spełnionych wcześniej na podstawie takiego postanowienia.

130. Autonomia proceduralna sądów krajowych

23:15 Rzecznik pokreślił autonomię proceduralna państw krajowych. 23:23 XXX Zwrócił uwagę na to że dyrektywa nie harmonizuje sankcji, które mają stosowac państwa członkowskie, że te sankcje mogą być różne, ale musza zapewnieć efekt niezwiązania konsumenta. 23:39 Jeżeli w ramach autonomii proceduralnej sąd może ograniczyć skutki swojego orzeczenie, że będzie ono dziłało tylko na przyszłość 23:51 to biorąc pod uwagę inne jeszcze okoliczności. Nie wszystkie okoliczności były dla mnie jasne, bo np. 24:02 XXX konsumenci mogli łatwo odsprzedać umowy - nie wiem co to znaczy. Może chodziło o konwersje zobowiązania na inne ; możliwość konsolidacji. Być może jeszcze o coś innego. 24:19 XXX oraz drugi argument Rzecznika był taki, że zastosowanie nieuczciwych klauzul nie prowadziłoby do radykalych różnich gdyby zastosować przepisy dyspozytywne. XXX!!!

140. Ochrona konsumenta nie jest absolutna

24:37 W każdy razie podkreślił jeszcze to, że ochrona konsumenta nie jest absolutna i to co mówił prof.Romanowski, 24:46 , że ochrona stabilności pewnego sektora jest również wartością chronioną przez EU. 

150. Nikły wpływ orzeczenia na wyroki w Polsce

24:58 Jakie znaczenie mógłby mieć taki wyrok, gdyby trybunał uznał rację rzecznika, że takie rozwiązanie mieści się w granicach dopuszczalnej wykładni art.6 ust.1 i w granicach ayznaczonych przez dtychczasowe orzecznictwo TSUE na temat art.6 ust.1 25:20 XXX Wydaje mi się, że dla polskiego prawa to rozstrzygnięcie nie musiałoby mieć dużego znaczenia. 25:28 Dlatego, że #1 Rzecznik wskazywał w ramach autonomii proceduralnej sądy mogą ograniczać skutki swoich rozstrzygnięć na przyszłość. W prawie polskim takiego czegoś nie ma (!). 25:44 Wprawdzie zdarzyło się SN że orzekł w ten sposób (... opis sprawy związanej z procedurą sądową - nieistotne w sprawie) 26:25 Tutaj jednak nie mamy do czynienie z taką sytuacją i na podstawie przepisów prawa cywilnego, zarówno materialnego jak i proceduralnego, nie za bardzo widać możliwość aby sad mógł powiedzieć:moje rozstrzygnięcie i uznanie klauzul za nieuczciwe działa jedynie na przyszłość. 26:42 Jest to pierwsze sprzeczne z tym, że w orzecznictwie trybunału przyjmowano że sankcje art.6 ust.1 tak samo na gruncie art.385/1 §1 należy przyjąć że to jest sankcja która działa (exo jurismo) z mocy samego prawa.

160. Postanowienie nieuczciwe jest niewiążące od początku

26:58 Postanowienie nie jest jest nieuczciwe od samego początku w związku z tym, jeżeli jest to postanowienie od samego początku nieuczciwe, i nie wiąże konsumenta, to oznacza, że to co on świadczy, świadaczy nienależnie i podlega zwrotowi. 

170. Polski sąd nie ma narzędzi do zmiany początku sankcji

27:10 i nie ma w naszym prawie kompetencji dla sądu, które by pozwalało powiedzieć: ale my stosujemy przepisy o nienależnym wzbogaceniu w jakiś inny zmodyfikowany sposób, że to świadczenie nie jest nienależne. 27:27 Mając na uwadze sprawy o spready czyli stosowanie klauzul dotyczących wysokości kursów walut, po których będzie przeliczana kwota wypłacanego, czy spłacanego kredytu, nawet gdyby takie (RS:13 lipca 2016) zapadło, to nie podstaw aby w Polsce zastosować taki sam mechanizm jak w prawie hiszpańskim, ponieważ w prawie polskim ja nie dostrzegam przepisów, które by na to zezwalały. 

180. Opinia Rzecznika z 13 lipca 2016 ma nikły wpływ na Polskę

28:08 Także to jest moja konkluzja jeżeli chodzi o możliwość wydanie wyroku zgodnie z propozycją Rzecznika. Ja nie jestem przekonany że Trybunał pójdzie tym krokiem. 28:21 Zresztą Rzecznik wskazywał, że to rozwiązanie musiałoby oznaczać absolutny wyjątek. A zatem musiałyby zachodzić istotne okoliczności, które by przemawiały za takim ograniczeniem skutków restytucyjnych uznania postanowienia za nieuczciwe i niewiążące konsumenta.

190. Koniec

28:47 Na tym zakończę. Dziękuję Państwu.

###

Pozostałe transkrypcje

1. prelekcja prof.M.Romanowskiego <BRAK>

2. prelekcja prof. J.Pisulińskiego

3. prelekcja prof.E.Bagińskiej <BRAK>

4. prelekcja prof. Z.Ofiarskiego

Każdy może dodać transkrypcję na youtube: https://www.youtube.com/playlist?list=PLuqGG9WdCVTZFB69RBvfNN3rISCaRtjEf Jest to stosunkowo łatwe, dzięki bardzo dobremu narzędziu dostępnemu w youtube. Opracowanie 30 minut materiału zajmuje ok. 1-2 godzin. Po dodaniu nowych napisów, otrzymuję maila i akceptuję materiał. Zapraszam do współpracy.