Czy w przypadku nieważności umowy roszczenia kredytobiorcy nie przedawniają się?

Czy w przypadku nieważności dotyka nas przedawnienie roszczenia o zwrot tego co świadczyliśmy bankowi? Zwyczajowo uznajemy, że raty starsze niż 10 lat (6 lat od 2018 r.) są utracone. Moim zdaniem z uwagi na instytucję potrącenia nie jest to prawdą.


Aby rozliczyć umowę nieważną, nie jest konieczna sprawa Sądowa, ponieważ strony mogą dojść do porozumienia w wyniku twardych negocjacji opartych o instytucje przedawniania oraz potrącenia. 

Rozwiązanie takie jest możliwe, chyba że kredytobiorca planuje powołać się na przedawnianie banku, w wyniku czego odzyska cześć środków z ostatnich 10 lat, nie zwracając bankowi nic. Oczywiście za tę obietnicę "łatwego zysku" prawnik weźmie od niego 25.000 zł niezależnie od skutku procesu oraz 5-20% tzw. success fee. Po 5 latach procedowania konsument dowie się jaka jest moc art.117/1 oraz co oznacza nadużycie prawa podmiotowego art.5 Kc, płacąc za te lekcję 25.000 zł. Czasem warto ponieść taki koszt za zdobycie wiedzy, ale nie tym razem. 

~~~

Aby zrozumieć ten obszar musimy sięgnąć to instytucji potrącenia art.498 Kc. Zaznaczę, że dowiedzieliśmy się o niej zupełnie przewrotnie dzięki stosowaniu przez Sądy tzw. teorii salda. 

art.498 § 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. § 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Instytucja potrącenia jest drogą do zniwelowania przedawniania o czym stanowi art.502 Kc.

art.502 Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Trzeba oczywiście pamiętać, że przy nieważności umowy, z mocy art.405 Kc, powstają dwa roszczenia o zwrot świadczeń.

art.405 Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Na potrzeby tych rozważań pominę kwestie wartości pieniądza i waloryzacji. 

~~~

Przyjmijmy hipotetyczną umowę z 2004 roku na 150.000 zł i 15 lat z płatnościami rocznymi po 10.000 zł rocznie; pomińmy odsetki. Przyjmijmy także że strony są pewne, że Sąd stosuje art.117/1 i przedawnienie roszczenia banku nie zostanie uwzględnione.

Stan przepływów finansowych wygląda następująco:

1. 2004 Bank pożycza 150.000 zł
2. 2005 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
3. 2006 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
4. 2007 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
5. 2008 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
6. 2009 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
7. 2010 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
8. 2011 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
9. 2012 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
10. 2013 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
11. 2014 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
12. 2015 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
13. 2016 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
14. 2017 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
15. 2018 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł
16. 2019 Kredytobiorca zwraca 10.000 zł

W roku 2019 w dzień po zapłacie ostatniej raty umowa zostaje Sądowo unieważniona. Abstrahujemy od problematyki unieważnienia umowy po jej wykonaniu. Jeszcze nie ma sprawy sądowej o rozliczenie stron. Na tym etapie strony mediują. 

A. Stan po unieważnieniu
1) Bank ma roszczenie o 150.000 zł
2) Kredytobiorca ma 15 roszczeń o zwrot każdej z 15 rat 

1. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2005 
2. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2006 
3. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2007 
4. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2008 
5. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2009
6. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2010
7. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2011
8. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2012
9. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2013
10. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2014
11. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2015
12. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2016
13. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2017
14. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2018
15. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2019

B. Bank podnosi przedawnienie części roszczeń kredytobiorcy 
Bank twierdzi, że z uwagi na art.118 roszczenia dotyczące świadczeń starszych niż 10 lat tj. roszczeń dotyczących lat 2005 - 2009 są przedawnione. Kwestionuje zwrot 40.000 zł, przyjmując roszczenie o 110.000 zł.

1. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2005 - wiek 14 lat 
2. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2006 - wiek 13 lat 
3. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2007 - wiek 12 lat 
4. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2008 - wiek 11 lat
5. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2009 - wiek 10 lat
6. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2010 - wiek 9 lat
7. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2011 - wiek 8 lat
8. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2012 - wiek 7 lat
9. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2013 - wiek 6 lat
10. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2014 - wiek 5 lat
11. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2015 - wiek 4 lata
12. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2016 - wiek 3 lata
13. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2017 - wiek 2 lata
14. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2018 - wiek 1 rok
15. Roszczenie o zwrot 10.000 zł z 2019 - wiek 0 lat

C. Kredytobiorca podnosi przedawnienie całości roszczeń banku

Kredytobiorca zauważa, że z uwagi na art.118, bank jako strona prowadząca przedsiębiorstwo podlega pod 3 letnie przedawnienie roszczeń. 

D. Bank zaznacza, że Sąd zastosuje art.117/1 Kc

Sąd w sytuacjach szczególnych może zniwelować skutki działania art.118 Kc w przypadku roszczenia przeciwko kredytobiorcy. Zapis jest kuriozalny, ale jest. Negocjując prawnik banku zaznacza, że Sąd na 99% tak postąpi, bo sytuacja jest szczególna. Dodatkowo bank będzie powoływał się na art.5 Kc wykazując, że kredytobiorca nadużywa prawa podmiotowego, przez co nie podlega ochronie.

E. Kredytobiorca składa oświadczenie o potrąceniu
Powołując się na art.498 Kc kredytobiorca składa oświadczenie o potrąceniu, korzystając z ochrony swoich roszczeń wynikających z mocy art.502 Kc.

Pierwsze roszczenie kredytobiorcy kredytodawcy jest z 2004 roku,  a pierwsze roszczenie kredytobiorcy jest z 2005 roku, co oznacza że w czasie tym można było zastosować instytucję potrącenia.

Oświadczenie to powoduje, że wszystkie 15 roszczeń potrąca się z długu względem banku. 

Strony są rozliczone. 

###