Przedstawiam Państwu rozważania na temat natury świadczenia pieniężnego. Jest to tekst operujący w zakresie kodeksu cywilnego, prawa
rzymskiego, oraz przepisów podatkowych i rachunkowych. Jest także tekstem
czysto prawniczym, bez odwołań do ekonomii czy finansów. Tekst ma 19.000 znaków zmieszczonych na 20
stronach wydruku. Artykuł leżakował od listopada 2015, czekając na publikację. Jest bardzo ryzykowny i rewolucyjny, ponieważ twierdzę w nim że zwrot pieniędzy nie jest świadczeniem pieniężnym, będąc świadczeniem przy pomocy pieniądza. Tekst jest trudny posiadając odniesienia do prawa rzymskiego, jednak powinien być zrozumiały z marszu dla studentów prawa drugiego roku, który jeszcze mogą prawo rzymskie pamiętać. Pozostali muszą doczytać. Zapraszam do przeczytania i dyskusji.
Opracowanie składa się z siedmiu sekcji oraz zakończenia. Analizę rozpoczynam od przedstawienia znaczenia słów używanych w ustawach w miejscach traktujących o pieniądzu. Następnie przedstawiam zasadę nominalizmu zawartą w ustawach o znaczeniu międzynarodowym i kwestię jej stosowania w przepisach krajowych. W kolejnym kroku sięgam do prawa rzymskiego aby zrozumieć co na temat umów związanych z pieniądzem do powiedzenia mieli prawnicy 2000 lat temu, oraz odnajduję w polskiej literaturze akapity tłumaczące naturę świadczenia pieniężnego. Finalnie zadaję pytanie czy można waloryzować należności wynikające ze stosunku związanego z długiem bankowym. W zakończeniu podkreślam nielegalność waloryzacji świadczeń związanych z pożyczką i kredytem bankowym.
Praca ze słownikiem
Znaczenia słów pobrane ze Słownika Języka
Polskiego [1]. Poniższe słowa są wyrazami używanymi przez prawo wekslowe,
hipoteczne oraz księgę zobowiązań do określania liczności pieniądza.
oznaczony
1.
oznaczony układ równań «układ
równań, mający skończoną ilość rozwiązań»
oznaczenie
1.
«znak, symbol»
oznaczać
1.
«wyrażać jakąś treść»
2.
«być objawem lub dowodem czegoś»
3.
«zrobić na czymś znak»
4.
«wyrazić za pomocą znaku»
5.
«wybrawszy, ustalić, wyznaczyć
coś»
określony
1.
«sprecyzowany, wiadomy, pewny»
2.
«w języku propagandy: eufemizm
dotyczący przeciwnika politycznego, pozwalający nie wymieniać go z nazwy»
kwota
1.
«pewna suma pieniędzy»
2.
daw. «ilość, liczba»
suma
1.
«pewna ilość pieniędzy»
2.
«wynik dodawania liczb»
3.
«ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń»
4.
«w Kościele katolickim: uroczysta
msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta»
ilość
1.
ilość «wielkość tego, co może być
mierzone lub ważone»
pewny
1.
«taki, który niewątpliwie nastąpi»
2.
«o człowieku: taki, na którym można polegać»
3.
«niebudzący wątpliwości»
4.
«niezawodny, skuteczny»
5.
«świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu»
6.
«gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość»
7.
«całkowicie przekonany o czymś»
8.
«nienarażony na niebezpieczeństwo»
Aby sprawdzić co znaczy tajemnicze "ten
sam". Posłużyłem się słownikiem synonimów [2].
ten sam
1.
«analogiczny, drugi, identyczny,
jeden, jednaki, jednakowy, niczym się nie różniący, pokrywający się, przystający,
równoprawny, równorzędny, równoważny, równoznaczny, taki sam, ten, tenże, tożsamy,
wspólny, wyrównany»
Wszystkie wymienione powyżej słowa są
synonimami oznaczając coś dobrze określonego - w przypadku umów pożyczkowych i
kredytowych określając w sposób precyzyjny ilość pieniędzy.
Praca z ustawą o widoczności międzynarodowej i ponadczasowej
Ustawa o wekslach jest prawem zdefiniowanym w
roku 1936 i do tej pory obowiązującym w Polsce [19]. Prawo wekslowe w art.1
ust.2 informuje, że weksel zawiera "polecenie bezwarunkowe zapłacenia
oznaczonej sumy pieniężnej". Oznaczona suma pieniędzy jest ściśle
określoną, pewną ilością pieniędzy.
Ta jednoznaczność skutkuje bezwzględną
nieważnością weksla w przypadku jakiejkolwiek wątpliwości co do oznaczoności
sumy pieniądza. Weksle wystawione i płatne w Polsce mogą być wyrażone tylko w
pieniądzu polskim, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, z uwagi
na obowiązującą zasadę walutowości (art. 358 § 1 k.c.). Zapłata w walucie obcej
w Polsce jest dopuszczalna w granicach określonych prawem dewizowym [3], jednak
w rozliczeniach między rezydentami takich ograniczeń nie ma [4], ponieważ art.
41 PrWeksl stanowi lex specialis
względem art. 358 § 1 k.c. [3]. I na zakończenie, najmocniejsze stwierdzenie z
komentarza do prawa wekslowego [3]:
Nieważne są weksle przewidujące klauzulę waloryzacyjną uzależniającą wysokość sumy wekslowej od kursu waluty obcej. Klauzule tego typu naruszają zasadę art. 1, według której weksel musi opiewać na oznaczoną sumę pieniężną. Poza tym, w Polsce obowiązuje zasada nominalizmu (art. 3581 § 1 KC). Zasada nominalizmu odnosi się także do zobowiązań pieniężnych wyrażonych w obcej walucie (uchw. SN z 13.3.1992 r., I PZP 14/92, OSN 1993, poz. 160) (zob. A. Brzozowski, Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, s. 605).
Powyższe stwierdzenia są niezwykle istotne
ponieważ dotyczą dokumentu dłużnego zwalnianego zapłatą pieniężną. Należy tutaj
zauważyć, że według słownictwa używanego w komentarzach do kodeksu cywilnego,
należności wekslowe zwalniane są przez wykonanie świadczenia pieniężnego. Jak
wykażę później jest to stwierdzenie błędne.
Ustawa, w brzmieniu przed 2009 rokiem, o
księgach wieczystych i hipotece [5] ustala, że:
art.68Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężnej i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż̇ pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu.
Ponownie jest użyte sformułowanie
"oznaczona suma pieniężna". Proszę Państwa o sprawdzenie swoich zapisów w
hipotece. Czy jest to kwota wyrażona cyframi, czy użyto indeksacji bądź
waloryzacji? Zapewniam, że w Państwa wpisach hipotecznych znajdują się ściśle
zdefiniowane sumy pieniężne.
Podsumowując zarówno prawo wekslowe jak i
hipoteczne nie dopuszcza żadnej formy wyliczania wartości kwoty wierzytelności
- bezwzględnie wymagając ścisłego
określenia należnej sumy pieniężnej. Jest to wymóg bezwzględny, doprowadzający
do nielegalności dokumentu w przypadku jego złamania.
Dlaczego sekcję nazwałem międzynarodową i
ponadczasową? Dlatego że instytucja weksla znana jest wszędzie na świecie - weksle przekraczają granice i są wszędzie
respektowane. Sąd Najwyższy stwierdził „weksel jest papierem wartościowym,
przeznaczonym do obiegu światowego, zatem tłumaczony być musi według zasad
przyjętych w obrocie światowym"... (SN III Ż. C 231/32, OSN, z. 13/1, 1933
r.) [21]. Z kolei prawa hipoteczne przeżywają wojny i zmiany ustrojów państwowych
stając się ponadczasowymi. Obie ustawy są niezwykle ważne, dostarczając
gwarancji trwania wierzytelności w przestrzeni i czasie.
Praca z ustawą na rynku krajowym
Przeczytajmy przepis definiujący pożyczkę -
art.720 k.c. oraz kredyt bankowy - art.69 p.b.
art.720§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się̨ przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić́ tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Proszę zwrócić uwagę określenia:
"określoną ilość pieniędzy" oraz "tę samą ilość
pieniędzy".
art.69§ 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się̨ oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Tu ważne określenia to "kwotę środków
pieniężnych", oraz "kwoty wykorzystanego kredytu".
Tożsamym przypadkiem jest instytucja zadatku,
opisana art. 394. k.c.
art. 394.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Istotne stwierdzenie to: "otrzymany
zadatek zachować", oraz "sumy dwukrotnie wyższej".
Nie można tutaj pominąć umowy najmu, która
jest często podawana jako przykład umowy, którą można waloryzować kursem waluty
obcej. Kodeks cywilny definiuje umowę najmu w art. 659.
art. 659.§ 1. Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się̨ płacić wynajmującemu umówiony czynsz.
§ 2. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.
Ważne słowa: "oznaczony w
pieniądzach", oraz "świadczeniach innego rodzaju".
Dla pełności obrazu dodajmy jeszcze umowę
sprzedaży - art. 535. k.c..
art. 535.§ 1. Przez umowę̨ sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się̨ przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się̨ rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Tutaj mamy stwierdzenie "zapłacić cenę".
Przedstawiłem powyżej trzy czynności prawne
bezwzględnie podchodzące do zasady nominalizmu
umowa czynność określenie
pieniądza
wekslowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej
hipoteka być wyrażona oznaczonej sumie pieniężnej
zadatek zadać sumy dwukrotnie wyższej
zadatek zachować otrzymany zadatek
oraz pozostałe, które nominalizm według niektórych interpretatorów prawa ignorują.
umowa czynność określenie
pieniądza
pożyczka przenieść na własność określoną ilość pieniędzy
pożyczka zwrócić tę samą ilość pieniędzy
kredyt oddać do dyspozycji kwotę środków pieniężnych
kredyt zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu
czynsz może być oznaczony w pieniądzach
sprzedaż zapłacić cenę
Przyczyny czynności prawnych
Prawo definiuje prawnie istotne przyczyny
dokonania czynności prawnej. Causa (łac.
przyczyna) odpowiada pytaniu o źródło świadczenia. Spośród wielu zdefiniowanych
przyczyn, dwie są dla nas istotne:
- causa solvendi – celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów (długu),
- causa obligandi vel acquirendi – celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów (majątku) [22].
Przykładami, dla pierwszego typu, spłata
pożyczki lub kredytu, dla drugiego: sprzedaż i najem. W naszym przypadku, aby
zrozumieć naturę świadczenia, ważne jest czy przyczyną operacji pieniężnej jest
spłata długu, czy też przysporzenie majątkowe drugiej strony umowy.
Umowy czynszu i sprzedaży są bezwzględnymi
umowami przysparzającymi drugą stronę. Umowa czynszu jest opłatą za usługę
udostępnienia a umowa sprzedaży wzorcową umową wymiany dobra za środki
pieniężne. W obu umowach występuje bezwzględne świadczenie pieniężne,
polegające na przekazaniu posiadanych środków
pieniężnych w zamian za rzecz bądź usługę. Umowa sprzedaży jest umową
jednorazową - typowo nie występuje w niej waloryzacja, ponieważ okres pomiędzy
powstaniem zobowiązania z jego spełnieniem jest zerowy. Istnieje forma
sprzedaży na kredyt (opóźniony termin płatności), w której sprzedający powiększa
cenę o adekwatne koszty związane z kredytowaniem. Ewentualna waloryzacja
zaległości płatniczej regulowana jest odsetkami karnymi art.481 k.c. Umowa
czynszu jest umową długotrwałą z okresowym świadczeniem pieniężnym. Tego typu
umowa może zostać zwaloryzowana, aby odzwierciedlić spadek wartości pieniądza.
W tym celu należy zastosować art.358-1 ust.2 zastrzegając, że wysokość czynszu
zwiększana jest np. raz w roku o wskaźnik inflacji ogłaszany przez NBP. W
przypadku zaległości płatniczej oczywiście występuje także możliwość
dochodzenia odszkodowania za opóźnienie stosując art.481 k.c.
umowa czynność causa
czynsz może
być oznaczony causa obligandi vel
acquirendi
sprzedaż zapłacić causa
obligandi vel acquirendi
Niezwykle ciekawy jest przypadek zadatku w
przypadku odstąpienia od umowy strony oferującej. W tej sytuacji strona
przeciwna zmuszona jest przekazać dwukrotność zadatku. Staje się więc naszym
dłużnikiem. Nie wiem czy dobrze przypisałem powód zobowiązania, ale pasuje mi w
tej sytuacji causa credendi - my udzielmy kredytu, a druga strona staje się
naszym dłużnikiem.
umowa czynność causa
zadatek zadać causa
credendi [7]
Interesujący jest akt udzielenia
pożyczki/kredytu. Znamiennym jest, że credendi
po łacinie znaczy "wierząc". Znając tłumaczenie łacińskiego
określenia, łatwiej jest zrozumieć znaczenie słowa wierzyciel - jest to osobnik
co dał komuś coś i wierzy że ten mu fant zwróci lub zadośćuczyni jego
przekazanie. Wierzyciel, w przypadku pożyczki czy też kredytu, świadczy usługą
(łac. facare) udostępnienia kapitału;
może być to kapitał własny lub posiadany w depozycie nieprawidłowym (łac. depositum irregulare[18]). Druga
strona otrzymuje pewną kwotę pieniędzy do użytku, w zamian za zobowiązanie
zwrotu. Jest niezmiernie istotne że causa
credendi nie powoduje przeniesienia majątku, a tylko prawa własności do
pieniądza w przypadku pożyczki i prawa do używania pieniądza dla umowy kredytu.
Nie jest to jednak przysporzenie majątkowe. Dłużnik wraz z otrzymanymi do
użytku pieniędzmi staje się właścicielem długu z którego może się wyzwolić przy
pomocy świadczenia wynikającego z causa
solvendi.
umowa czynność causa
pożyczka przenieść
na własność causa credendi
kredyt oddać
do dyspozycji causa credendi
Zobaczmy co o causa w aspektach przekazów
pieniężnych z użyciem causa solvendi,
credendi, oraz donandi napisał Profesor Adam Szpunara w rozprawie doktorskiej o umowie przekazu [23],
wydanej w 1937 r.
W stosunku waluty pośrednie świadczenie przekazującego na rzecz odbiorcy może nastąpić albo causa solvendi, albo causa credendi, albo causa donandi, wreszcie odbiorca może być mandatariuszem do inkasa przekazującego. Pierwszy przypadek zachodzi wówczas, kiedy świadczenie przekazanego umarza dług przekazującego wobec odbiorcy. W drugim przypadku odbiorca obowiązany jest wobec przekazującego do zwrotu przedmiotu pożyczki; wydanie przedmiotu pożyczki następuje przez świadczenie przekazanego. W trzecim przypadku świadczenie przekazanego jest dokonaniem bezpłatnego przysporzenia przekazującego na rzecz odbiorcy. W czwartym przypadku odbiorca ma przyjąć świadczenie przekazanego i zużyć je tak, jak przekazujący mu polecił.
Kolejna grupa przyczyn świadczenia pieniądzem
znajduje się w centrum naszego zainteresowania. Jest to spłata długu. Proszę
zauważyć że w tej grupie znajdują się zobowiązania wekslowe oraz hipoteczne -
czyli zobowiązania bezwzględnie podlegające zasadzie nominalizmu. Z rozpędu
umieściłem tutaj także zadatek - siłą rzeczy w przypadku odstąpienia od
kontraktu stajemy się dłużnikiem i jednocześnie natychmiast spłacamy nasz dług.
Nominalizm obowiązuje także w tym przypadku.
Zasada
nominalizmu jest jednak naruszona w przypadku spłaty pożyczki i kredytu
bankowego. Zobowiązania te używają identycznych sformułowań określających ilość, kwotę
pieniędzy, podlegają pod tą samą przyczynę czynności prawnej - causa solvendi, oraz są wykonane w
pieniądzu. Są to technicznie takie same świadczenia. Dlaczego trzy pierwsze
bezwzględnie podlegają zasadzie nominalizmu, a dwa ostatnie nie?
umowa czynność causa
wekslowe zapłacenia causa solvendi [7]
hipoteka być
wyrażona causa
solvendi
zadatek zachować causa solvendi
pożyczka zwrócić causa solvendi
kredyt zwrotu causa
solvendi
Świadczenie z użyciem pieniądza vs. świadczenie pieniężne
W przypadku pożyczania pieniądza mamy
niewątpliwie do czynienia z operacją przekazania pieniędzy, ale czy można to
nazywać świadczeniem pieniężnym? Bezsprzecznym jest że w świetle art.353 k.c.
możemy używać nazwy świadczenie,
jednak nie możemy używać określenia świadczenie
pieniężne. Operacja udzielenia pożyczki czy kredytu jest, zgodnie z
rzymskim pierwowzorem, oraz stanem faktycznym, świadczeniem kredytowym. Poprawnie
należy powiedzieć, że jest świadczeniem kredytowym w pieniądzu.
Interesujący jest wydźwięk art.481 który używa
sformułowania świadczenie pieniężne w
stosunku tylko do dłużnika. Są to lekkie dywagacje, jednak kodeks cywilny z
1964 nie używa określenia świadczenie
pieniężne w stosunku do działań wierzyciela. Proszę zauważyć że podobnie
używa określenia świadczenie pieniężne
dekret z 1949 [8], stosując je tylko do działań dłużnika.
Jedna z podstawowych zasad prawoznawstwa mówi
o konieczności odczytywanie prawa w taki sposób, aby tworzyło ono spójny obraz
pozbawiony luk [24]. Założenie że wypłata i zwrot pożyczki jest świadczeniem pieniężnym doprowadza do
błędnych wniosków. Błędnie odczytując prawo, powiemy, że umowa pożyczki jest umową
wzajemną ponieważ wierzyciel świadczy pieniądzem dając pożyczkę. Z drugiej
strony, dłużnik także świadczy pieniądzem - zwracając kwotę pożyczonych
pieniędzy. Nie jest to jednak twierdzenie prawdziwe. Umowa pożyczki nie jest
umową wzajemną [9].
Natura świadczenia pieniężnego
Świadczenie pieniężnej polega na przeniesieniu
do majątku wierzyciela z majątku dłużnika pewnej wartości majątkowej, która
jest wyrażona w pieniądzu (art. 358-1 § 1 k.c.). Nie ma przy tym znaczenia, w
jakich znakach pieniężnych jest spełniane świadczenie [10]. Rzeczywistą
treścią świadczenia pieniężnego, w tym świadczenia spełnianego w gotówce, jest
przeniesienie możliwości dysponowania oznaczoną sumą pieniężną. Dlatego z
reguły obojętne jest, jakim rodzajem znaków pieniężnych wierzyciel zostaje
zaspokojony, byleby to były znaki pozostające w obiegu prawnym i opiewały na
taką sumę pieniężną, która stanowi przedmiot długu [11]. Kwota pożyczona od
innej osoby lub od firmy nie stanowi dla podatnika przychodu – niezależnie czy
pożyczkę̨ uzyskał prywatnie, czy też jako przedsiębiorca. Z tytułu pożyczki
podatnik nie uzyskuje w praktyce żadnego przysporzenia [13]. Z ustawowej
definicji dochodu wynika, że za dochód należy uznawać jedynie takie jego
składniki, które powodują̨ przysporzenie majątkowe. Natomiast pożyczka czy
kredyt są przychodami podlegającymi co do zasady zwrotowi [12].
Jest niezwykle istotne, że udzielenie pożyczki
i jej otrzymanie jest wolne od podatku od przychodu; nie jest także kosztem
prowadzenia działalności. Tę naturę pożyczki jasno rozpoznają przepisy
rachunkowe [14] oraz przepisy podatkowe nakazujące zapłatę podatku od
otrzymanych odsetek, ew. wpisanie w koszty działalności odsetek zapłaconych.
Przepisy podatkowe nakazują zapłatę podatku dopiero od pożyczki umorzonej
art.12 ust.1 pkt.3 [15], ponieważ w momencie jej umorzenia znika causa solvendi – przyczyna wymogu zwrotu
długu, pożyczka staje się więc causa donandi - darowizną.
Zachowania przepisów rachunkowych oraz podatkowych potwierdzają znacznie
prawniczej definicji świadczenia
pieniężnego mówiącej o przeniesieniu
do majątku wierzyciela z majątku dłużnika pewnej wartości majątkowej.
W ramach przemyśleń na tematem, proszę
odpowiedzieć na pytanie czy otrzymane pożyczki musieliście Państwo wpisać
kiedykolwiek do zeznania podatkowego? Nie - nie było takiego wymogu. Ufam, że
jest teraz jasne dlaczego.
Dodam jeszcze że, zmodyfikowane w 2009 roku, przepisy
podatkowe art.12 ust.1 pkt.10 opodatkowują różnice kapitału wynikające ze zmienności
pożyczki waloryzowanej [15] co oznacza że spłacając ratę kapitałową, spłacamy
część kwoty nominalnej uzyskanego kredytu wraz z zyskiem/stratą banku
wynikającą z waloryzacji. A to oznacza że bank ukrył część zysku w postaci
klauzuli waloryzacyjnej art.358-1 ust.2.
Z powyższego wynika, że bank zastosował
klauzulę waloryzacyjną w sposób nielegalny, łamiąc zasadę nominalizmu, oraz
gwałcąc zasadę waloryzacji i sposób jej użycia. Na marginesie dodam że aby
poznać w jaki sposób bank powinien
postąpić należy przeczytać orzeczenie Sądu Najwyższego z marca 1992 roku o
sygnaturze III CZP 141/91 [20].
Czy można waloryzować kwotę pożyczki/kredytu?
Odpowiedź jest jednoznaczna i krótka - nie. Nie
można waloryzować kwoty pożyczki/kredytu, ponieważ ani wypłata pożyczki/kredytu
ani spłata kapitału nie jest świadczeniem
pieniężnym.
Operacje wypłaty i zwrotu pieniądza wynikające
z umowy pożyczki oraz kredytu są świadczeniami wykonywanymi przy pomocy
pieniądza, ale nie są świadczeniem
pieniężnym, nie powodując przeniesienia majątku pomiędzy stronami umowy.
Dopiero zapłata odsetek jest świadczeniem
pieniężnym, powodując przeniesienie naszych pieniędzy, zarobionych,
otrzymanych lub ukradzionych i znajdujących się w naszym majątku, na rzecz
banku. Bank przychód z otrzymanych odsetek musi poddać opodatkowaniu.
Dekret o należnościach z 1949 roku w art.3
wymienił jednym tchem, że inny niż
pieniądz miernik wartości można zastosować tylko w "umowach dzierżawy,
o pracę i o rentę̨ dożywotnią", nie wspominając o pożyczkach czy
kredytach.
art. 3.1. Świadczenie pieniężne może być określone według innego niż pieniądz miernika wartości:
a) w przypadkach, gdy przepisy ustaw szczególnych tak stanowią,
b) w umowach dzierżawy, o pracę i o rentę dożywotnią, jeżeli taki sposób określenia świadczenia jest zwyczajowo stosowany.
Ustawodawca w 1949 roku, po doświadczeniach
międzywojennych, ukoronowanych lex Zoll [16], był świadom wagi waloryzacji. Nie
umieścił jednak słowa o waloryzacji pożyczek, kredytów, ani lokat bankowych.
Dlaczego? Ponieważ nie są to operacje związane ze świadczeniem pieniężnym sensu stricto.
Ustawodawca, umieszcza natomiast informację o
nominalizmie należności w art.6, oraz podkreśla w art.15 nominalizm należności z
obligacji i listów zastawnych emitowanych przez banki. Ustawa nie zawiera ani jednego
słowa o waloryzacji tego typu zobowiązań. Natura dekretu z 1949 miała zapewne
za zadanie neutralizację zobowiązań przedwojennych, jednak art.3 jasno
informuje że ustawodawca nie brał pod uwagę stosowania innego niż pieniądz miernika wartości dla zobowiązań związanych z
długiem bankowym czy depozytem.
W świetle nowego spojrzenia na świadczenie
pieniężne, jasnym staje się intencja ustawodawcy z 1990 roku [17] związana z
treścią art.13.
art.13Przepisy art. 12 ust. 2 ustawy oraz art. 358-1 § 3 Kodeksu cywilnego nie mają zastosowania do kredytów bankowych oraz kwot zdeponowanych na rachunkach bankowych, jak również̇ do kredytów i pożyczek o charakterze socjalnym.
Proszę zauważyć, że ustawodawca ponownie wymienia
jednym tchem: kredyt, pożyczkę oraz depozyt. Wszystkie stosunki prawne związane
z długiem bankowym.
Art.13 ustawy z 1990 roku w połączeniu z art.3
dekretu z 1949 tworzą w miarę kompletny obraz waloryzacji umownej. Obraz, który
nie został dostrzeżony, albo został specjalnie zignorowany przez prawników
przygotowujących wzorce umów kredytowych stosowanych w latach 2005-2008,
doprowadzając do ich nielegalności z powodu złamania podstawowych zasad księgi
zobowiązań.
Zakończenie
Zasada waloryzacji umownej umożliwia
zawieranie kontraktów z pośrednio wyznaczoną wartością świadczenia pieniężnego przy
pomocy innego niż pieniądz miernika
wartości, jednak dotyczy to tylko umów w których następuje uposażenie
majątkowe wierzyciela przez dłużnika. Takie uposażenie nie występuje w umowach
o pożyczkę czy kredyt bankowy, ponieważ obie umowy związane są z pieniądzem
powiązanym z długiem. Świadczenie
pieniężne nie tworzy długu, ani go nie likwiduje, będąc aktem przeniesienia
części własnego majątku, wyrażonej pieniądzem do majątku wierzyciela.
Pogwałcenie zasady nominalizmu w umowach
pożyczki i kredytu bankowego jest faktem. Wynika to z zasad języka polskiego,
którego słowa posiadają jasną i jednoznaczną definicję umieszczoną w
słownikach. Wynika to także z porównania interpretacji przepisów stosowanych w
rozrachunkach z obywatelami Rzeczypospolitej
z przepisami stosowanymi na arenie międzynarodowej. W pierwszym
przypadku z powodu zacofania, chęci modernizacji kraju za wszelką cenę, pędu
ludzi do dobrobytu oraz niskiej świadomości prawniczej społeczeństwa jest to
możliwe, w drugim nie, ponieważ naginanie lub obchodzenie prawa byłoby
natychmiast zauważone.
###
Referencje
3. "Prawo wekslowe i czekowe.
Komentarz", Lidia Bagińska, Marek Czarnecki, C. H. Beck, 2014
4. III CZP 10/04, http://goo.gl/deDQvu
5. Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 635
6. V CKN 696/00 - Wyrok Sadu Najwyższego
- Izba Cywilna
7. Prawo rzymskie u podstaw prawa prywatnego,
Dańczak et al., PWN, 2009
8. Dekret z 27 lipca 1949, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19490460339
9. Gazeta Prawna – definicja pożyczki, http://goo.gl/cwMBFX
10. Prawy cywilne. Zobowiązania i spadki w
pytaniach i odpowiedziach, Ciszewski, A.Stępień-Sporek, LexisNexis, 2011
11. System Prawa Prywatnego, E.Łętowska,
T.Dybowski, A.Pyrzyńska, C.H.Beck, 2012
12. "interpretacji pojęcia
"dochód" przy przyznawaniu przez ośrodki pomocy społecznej zasiłków
celowych", http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/ZAPop/06527?OpenDocument
13.
Pożyczka a podatek dochodowy, http://www.pit.pl/pozyczka-a-podatek-dochodowy--pozyczka--podatki-w-praktyce-13592
14. Jak ewidencjonować́ pożyczki?, http://www4.rp.pl/artykul/660706-Jak-ewidencjonowac-pozyczki-.html
15. USTAWA z dnia 15 lutego 1992 r. o
podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. 1992 Nr 21 poz. 86
16. Kredyt hipoteczny w walucie zagranicznej,
R.Jastrzębski, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2015, nr 9 (807), s. 2 –
7;
17. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie
ustawy - Kodeks cywilny, Dz.U. 1990 nr 55 poz. 321, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19900550321
18. Operacje wykonywane przez bankierów
rzymskich (argentarii), P.Niczyporuk, „Krytyka Prawa”, tom 5, s. 481–506
19.
USTAWA z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo
wekslowe, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19360370282
20. Orzeczenie Sądu Najwyższego III CZP 141/91, https://goo.gl/VW3BXg
21. Piejko: Możliwość płatności wekslem - piśmiennictwo oraz orzecznictwo, http://www4.rp.pl/artykul/1126702-Piejko--Mozliwosc-platnosci-wekslem---pismiennictwo-oraz-orzecznictwo.html
22. https://pl.wikipedia.org/wiki/Causa
23. Przekaz i papiery wartościowe. Wybór dzieł
Profesora Adama Szpunara w stulecie urodzin, red.W.J.Katner, Wolters Kluwer,
2013
24.
„Wstęp do prawoznawstwa”, L. Morawski
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz