sobota, 13 lutego 2016

Natura świadczenia pieniężnego w świetle swojej przyczyny

Przedstawiam Państwu rozważania na temat natury świadczenia pieniężnego. Jest to tekst operujący w zakresie kodeksu cywilnego, prawa rzymskiego, oraz przepisów podatkowych i rachunkowych. Jest także tekstem czysto prawniczym, bez odwołań do ekonomii czy finansów. Tekst ma 19.000 znaków zmieszczonych na 20 stronach wydruku. Artykuł leżakował od listopada 2015, czekając na publikację. Jest bardzo ryzykowny i rewolucyjny, ponieważ twierdzę w nim że zwrot pieniędzy nie jest świadczeniem pieniężnym, będąc świadczeniem przy pomocy pieniądza. Tekst jest trudny posiadając odniesienia do prawa rzymskiego, jednak powinien być zrozumiały z marszu dla studentów prawa drugiego roku, który jeszcze mogą prawo rzymskie pamiętać. Pozostali muszą doczytać. Zapraszam do przeczytania i dyskusji. 

Opracowanie składa się z siedmiu sekcji oraz zakończenia. Analizę rozpoczynam od przedstawienia znaczenia słów używanych w ustawach w miejscach traktujących o pieniądzu. Następnie przedstawiam zasadę nominalizmu zawartą w ustawach o znaczeniu międzynarodowym i kwestię jej stosowania w przepisach krajowych. W kolejnym kroku sięgam do prawa rzymskiego aby zrozumieć co na temat umów związanych z pieniądzem do powiedzenia mieli prawnicy 2000 lat temu, oraz  odnajduję w polskiej literaturze akapity tłumaczące naturę świadczenia pieniężnego. Finalnie zadaję pytanie czy można waloryzować należności wynikające ze stosunku związanego z długiem bankowym. W zakończeniu podkreślam nielegalność waloryzacji świadczeń związanych z pożyczką i kredytem bankowym. 

Praca ze słownikiem
Znaczenia słów pobrane ze Słownika Języka Polskiego [1]. Poniższe słowa są wyrazami używanymi przez prawo wekslowe, hipoteczne oraz księgę zobowiązań do określania liczności pieniądza.

oznaczony
1.    oznaczony układ równań «układ równań, mający skończoną ilość rozwiązań»
oznaczenie
1.    «znak, symbol»
oznaczać
1.    «wyrażać jakąś treść»
2.    «być objawem lub dowodem czegoś»
3.    «zrobić na czymś znak»
4.    «wyrazić za pomocą znaku»
5.    «wybrawszy, ustalić, wyznaczyć coś»

określony
1.    «sprecyzowany, wiadomy, pewny»
2.    «w języku propagandy: eufemizm dotyczący przeciwnika politycznego, pozwalający nie wymieniać go z nazwy»

kwota
1.    «pewna suma pieniędzy»
2.    daw. «ilość, liczba»

suma
1.    «pewna ilość pieniędzy»
2.    «wynik dodawania liczb»
3.    «ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń»
4.    «w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta»

ilość
1.    ilość «wielkość tego, co może być mierzone lub ważone»

pewny
1.     «taki, który niewątpliwie nastąpi»
2.     «o człowieku: taki, na którym można polegać»
3.     «niebudzący wątpliwości»
4.     «niezawodny, skuteczny»
5.     «świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu»
6.     «gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość»
7.     «całkowicie przekonany o czymś»
8.     «nienarażony na niebezpieczeństwo»

Aby sprawdzić co znaczy tajemnicze "ten sam". Posłużyłem się słownikiem synonimów [2].

ten sam
1.    «analogiczny, drugi, identyczny, jeden, jednaki, jednakowy, niczym się nie różniący, pokrywający się, przystający, równoprawny, równorzędny, równoważny, równoznaczny, taki sam, ten, tenże, tożsamy, wspólny, wyrównany»

Wszystkie wymienione powyżej słowa są synonimami oznaczając coś dobrze określonego - w przypadku umów pożyczkowych i kredytowych określając w sposób precyzyjny ilość pieniędzy.

Praca z ustawą o widoczności międzynarodowej i ponadczasowej

Ustawa o wekslach jest prawem zdefiniowanym w roku 1936 i do tej pory obowiązującym w Polsce [19]. Prawo wekslowe w art.1 ust.2 informuje, że weksel zawiera "polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej". Oznaczona suma pieniędzy jest ściśle określoną, pewną ilością pieniędzy. 

Ta jednoznaczność skutkuje bezwzględną nieważnością weksla w przypadku jakiejkolwiek wątpliwości co do oznaczoności sumy pieniądza. Weksle wystawione i płatne w Polsce mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, z uwagi na obowiązującą zasadę walutowości (art. 358 § 1 k.c.). Zapłata w walucie obcej w Polsce jest dopuszczalna w granicach określonych prawem dewizowym [3], jednak w rozliczeniach między rezydentami takich ograniczeń nie ma [4], ponieważ art. 41 PrWeksl stanowi lex specialis względem art. 358 § 1 k.c. [3]. I na zakończenie, najmocniejsze stwierdzenie z komentarza do prawa wekslowego [3]:

Nieważne są weksle przewidujące klauzulę waloryzacyjną uzależniającą wysokość sumy wekslowej od kursu waluty obcej. Klauzule tego typu naruszają zasadę art. 1, według której weksel musi opiewać na oznaczoną sumę pieniężną. Poza tym, w Polsce obowiązuje zasada nominalizmu (art. 3581 § 1 KC). Zasada nominalizmu odnosi się także do zobowiązań pieniężnych wyrażonych w obcej walucie (uchw. SN z 13.3.1992 r., I PZP 14/92, OSN 1993, poz. 160) (zob. A. Brzozowski, Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, s. 605).

Powyższe stwierdzenia są niezwykle istotne ponieważ dotyczą dokumentu dłużnego zwalnianego zapłatą pieniężną. Należy tutaj zauważyć, że według słownictwa używanego w komentarzach do kodeksu cywilnego, należności wekslowe zwalniane są przez wykonanie świadczenia pieniężnego. Jak wykażę później jest to stwierdzenie błędne.

Ustawa, w brzmieniu przed 2009 rokiem, o księgach wieczystych i hipotece [5] ustala, że:

art.68
Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężnej i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż̇ pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu.

Ponownie jest użyte sformułowanie "oznaczona suma pieniężna". Proszę Państwa o sprawdzenie swoich zapisów w hipotece. Czy jest to kwota wyrażona cyframi, czy użyto indeksacji bądź waloryzacji? Zapewniam, że w Państwa wpisach hipotecznych znajdują się ściśle zdefiniowane sumy pieniężne.

Podsumowując zarówno prawo wekslowe jak i hipoteczne nie dopuszcza żadnej formy wyliczania wartości kwoty wierzytelności -  bezwzględnie wymagając ścisłego określenia należnej sumy pieniężnej. Jest to wymóg bezwzględny, doprowadzający do nielegalności dokumentu w przypadku jego złamania.

Dlaczego sekcję nazwałem międzynarodową i ponadczasową? Dlatego że instytucja weksla znana jest wszędzie na świecie  - weksle przekraczają granice i są wszędzie respektowane. Sąd Najwyższy stwierdził „weksel jest papierem wartościowym, przeznaczonym do obiegu światowego, zatem tłumaczony być musi według zasad przyjętych w obrocie światowym"... (SN III Ż. C 231/32, OSN, z. 13/1, 1933 r.) [21]. Z kolei prawa hipoteczne przeżywają wojny i zmiany ustrojów państwowych stając się ponadczasowymi. Obie ustawy są niezwykle ważne, dostarczając gwarancji trwania wierzytelności w przestrzeni i czasie.

Praca z ustawą na rynku krajowym

Przeczytajmy przepis definiujący pożyczkę - art.720 k.c. oraz kredyt bankowy - art.69 p.b.

art.720
§ 1.   Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się̨ przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić́ tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Proszę zwrócić uwagę określenia: "określoną ilość pieniędzy" oraz "tę samą ilość pieniędzy".

art.69
§ 1.   Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się̨ oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Tu ważne określenia to "kwotę środków pieniężnych", oraz "kwoty wykorzystanego kredytu".

Tożsamym przypadkiem jest instytucja zadatku, opisana art. 394. k.c.

art. 394.
§ 1.   W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Istotne stwierdzenie to: "otrzymany zadatek zachować", oraz "sumy dwukrotnie wyższej".

Nie można tutaj pominąć umowy najmu, która jest często podawana jako przykład umowy, którą można waloryzować kursem waluty obcej. Kodeks cywilny definiuje umowę najmu w art. 659.

art. 659.
§ 1.   Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się̨ płacić wynajmującemu umówiony czynsz. 
§ 2.   Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.

Ważne słowa: "oznaczony w pieniądzach", oraz "świadczeniach innego rodzaju".

Dla pełności obrazu dodajmy jeszcze umowę sprzedaży - art. 535. k.c..

art. 535.
§ 1.   Przez umowę̨ sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się̨ przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się̨ rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Tutaj mamy stwierdzenie "zapłacić cenę".

Przedstawiłem powyżej trzy czynności prawne bezwzględnie podchodzące do zasady nominalizmu

umowa             czynność                         określenie pieniądza
wekslowe        zapłacenia                  oznaczonej sumy pieniężnej
hipoteka          być wyrażona             oznaczonej sumie pieniężnej
zadatek            zadać                          sumy dwukrotnie wyższej
zadatek            zachować                   otrzymany zadatek

oraz pozostałe, które nominalizm według niektórych interpretatorów prawa ignorują.

umowa             czynność                              określenie pieniądza
pożyczka          przenieść na własność    określoną ilość pieniędzy
pożyczka          zwrócić                           tę samą ilość pieniędzy
kredyt               oddać do dyspozycji      kwotę środków pieniężnych
kredyt               zwrotu                            kwoty wykorzystanego kredytu
czynsz               może być oznaczony      w pieniądzach
sprzedaż          zapłacić                             cenę

Przyczyny czynności prawnych

Prawo definiuje prawnie istotne przyczyny dokonania czynności prawnej. Causa (łac. przyczyna) odpowiada pytaniu o źródło świadczenia. Spośród wielu zdefiniowanych przyczyn, dwie są dla nas istotne:


  •     causa solvendi – celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów (długu),

  •     causa obligandi vel acquirendi – celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów (majątku) [22].

Przykładami, dla pierwszego typu, spłata pożyczki lub kredytu, dla drugiego: sprzedaż i najem. W naszym przypadku, aby zrozumieć naturę świadczenia, ważne jest czy przyczyną operacji pieniężnej jest spłata długu, czy też przysporzenie majątkowe drugiej strony umowy.

Umowy czynszu i sprzedaży są bezwzględnymi umowami przysparzającymi drugą stronę. Umowa czynszu jest opłatą za usługę udostępnienia a umowa sprzedaży wzorcową umową wymiany dobra za środki pieniężne. W obu umowach występuje bezwzględne świadczenie pieniężne, polegające na przekazaniu posiadanych środków  pieniężnych w zamian za rzecz bądź usługę. Umowa sprzedaży jest umową jednorazową - typowo nie występuje w niej waloryzacja, ponieważ okres pomiędzy powstaniem zobowiązania z jego spełnieniem jest zerowy. Istnieje forma sprzedaży na kredyt (opóźniony termin płatności), w której sprzedający powiększa cenę o adekwatne koszty związane z kredytowaniem. Ewentualna waloryzacja zaległości płatniczej regulowana jest odsetkami karnymi art.481 k.c. Umowa czynszu jest umową długotrwałą z okresowym świadczeniem pieniężnym. Tego typu umowa może zostać zwaloryzowana, aby odzwierciedlić spadek wartości pieniądza. W tym celu należy zastosować art.358-1 ust.2 zastrzegając, że wysokość czynszu zwiększana jest np. raz w roku o wskaźnik inflacji ogłaszany przez NBP. W przypadku zaległości płatniczej oczywiście występuje także możliwość dochodzenia odszkodowania za opóźnienie stosując art.481 k.c.

umowa             czynność                              causa
czynsz      może być oznaczony       causa obligandi vel acquirendi
sprzedaż   zapłacić                           causa obligandi vel acquirendi

Niezwykle ciekawy jest przypadek zadatku w przypadku odstąpienia od umowy strony oferującej. W tej sytuacji strona przeciwna zmuszona jest przekazać dwukrotność zadatku. Staje się więc naszym dłużnikiem. Nie wiem czy dobrze przypisałem powód zobowiązania, ale pasuje mi w tej sytuacji causa credendi - my udzielmy kredytu, a druga strona staje się naszym dłużnikiem.

umowa             czynność                              causa
zadatek             zadać                             causa credendi [7]

Interesujący jest akt udzielenia pożyczki/kredytu. Znamiennym jest, że credendi po łacinie znaczy "wierząc". Znając tłumaczenie łacińskiego określenia, łatwiej jest zrozumieć znaczenie słowa wierzyciel - jest to osobnik co dał komuś coś i wierzy że ten mu fant zwróci lub zadośćuczyni jego przekazanie. Wierzyciel, w przypadku pożyczki czy też kredytu, świadczy usługą (łac. facare) udostępnienia kapitału; może być to kapitał własny lub posiadany w depozycie nieprawidłowym (łac. depositum irregulare[18]). Druga strona otrzymuje pewną kwotę pieniędzy do użytku, w zamian za zobowiązanie zwrotu. Jest niezmiernie istotne że causa credendi nie powoduje przeniesienia majątku, a tylko prawa własności do pieniądza w przypadku pożyczki i prawa do używania pieniądza dla umowy kredytu. Nie jest to jednak przysporzenie majątkowe. Dłużnik wraz z otrzymanymi do użytku pieniędzmi staje się właścicielem długu z którego może się wyzwolić przy pomocy świadczenia wynikającego z causa solvendi.

umowa             czynność                              causa
pożyczka          przenieść na własność       causa credendi
kredyt               oddać do dyspozycji          causa credendi

Zobaczmy co o causa w aspektach przekazów pieniężnych z użyciem causa solvendi, credendi, oraz donandi napisał Profesor Adam Szpunara w rozprawie doktorskiej o umowie przekazu [23], wydanej w 1937 r.

W stosunku waluty pośrednie świadczenie przekazującego na rzecz odbiorcy może nastąpić albo causa solvendi, albo causa credendi, albo causa donandi, wreszcie odbiorca może być mandatariuszem do inkasa przekazującego. Pierwszy przypadek zachodzi wówczas, kiedy świadczenie przekazanego umarza dług przekazującego wobec odbiorcy. W drugim przypadku odbiorca obowiązany jest wobec przekazującego do zwrotu przedmiotu pożyczki; wydanie przedmiotu pożyczki następuje przez świadczenie przekazanego. W trzecim przypadku świadczenie przekazanego jest dokonaniem bezpłatnego przysporzenia przekazującego na rzecz odbiorcy. W czwartym przypadku odbiorca ma przyjąć świadczenie przekazanego i zużyć je tak, jak przekazujący mu polecił.
Kolejna grupa przyczyn świadczenia pieniądzem znajduje się w centrum naszego zainteresowania. Jest to spłata długu. Proszę zauważyć że w tej grupie znajdują się zobowiązania wekslowe oraz hipoteczne - czyli zobowiązania bezwzględnie podlegające zasadzie nominalizmu. Z rozpędu umieściłem tutaj także zadatek - siłą rzeczy w przypadku odstąpienia od kontraktu stajemy się dłużnikiem i jednocześnie natychmiast spłacamy nasz dług. Nominalizm obowiązuje także w tym przypadku.

            Zasada nominalizmu jest jednak naruszona w przypadku spłaty pożyczki i kredytu bankowego. Zobowiązania te używają identycznych sformułowań określających ilość, kwotę pieniędzy, podlegają pod tą samą przyczynę czynności prawnej - causa solvendi, oraz są wykonane w pieniądzu. Są to technicznie takie same świadczenia. Dlaczego trzy pierwsze bezwzględnie podlegają zasadzie nominalizmu, a dwa ostatnie nie?

umowa             czynność                              causa
wekslowe        zapłacenia                             causa solvendi [7]
hipoteka           być wyrażona                       causa solvendi
zadatek             zachować                             causa solvendi
pożyczka          zwrócić                                causa solvendi
kredyt               zwrotu                                 causa solvendi

Świadczenie z użyciem pieniądza vs. świadczenie pieniężne

W przypadku pożyczania pieniądza mamy niewątpliwie do czynienia z operacją przekazania pieniędzy, ale czy można to nazywać świadczeniem pieniężnym? Bezsprzecznym jest że w świetle art.353 k.c. możemy używać nazwy świadczenie, jednak nie możemy używać określenia świadczenie pieniężne. Operacja udzielenia pożyczki czy kredytu jest, zgodnie z rzymskim pierwowzorem, oraz stanem faktycznym, świadczeniem kredytowym. Poprawnie należy powiedzieć, że jest świadczeniem kredytowym w pieniądzu.

Interesujący jest wydźwięk art.481 który używa sformułowania świadczenie pieniężne w stosunku tylko do dłużnika. Są to lekkie dywagacje, jednak kodeks cywilny z 1964 nie używa określenia świadczenie pieniężne w stosunku do działań wierzyciela. Proszę zauważyć że podobnie używa określenia świadczenie pieniężne dekret z 1949 [8], stosując je tylko do działań dłużnika.

Jedna z podstawowych zasad prawoznawstwa mówi o konieczności odczytywanie prawa w taki sposób, aby tworzyło ono spójny obraz pozbawiony luk [24]. Założenie że wypłata i zwrot pożyczki jest świadczeniem pieniężnym doprowadza do błędnych wniosków. Błędnie odczytując prawo, powiemy, że umowa pożyczki jest umową wzajemną ponieważ wierzyciel świadczy pieniądzem dając pożyczkę. Z drugiej strony, dłużnik także świadczy pieniądzem - zwracając kwotę pożyczonych pieniędzy. Nie jest to jednak twierdzenie prawdziwe. Umowa pożyczki nie jest umową wzajemną [9].

Natura świadczenia pieniężnego

Świadczenie pieniężnej polega na przeniesieniu do majątku wierzyciela z majątku dłużnika pewnej wartości majątkowej, która jest wyrażona w pieniądzu (art. 358-1 § 1 k.c.). Nie ma przy tym znaczenia, w jakich znakach pieniężnych jest spełniane świadczenie [10]. Rzeczywistą treścią świadczenia pieniężnego, w tym świadczenia spełnianego w gotówce, jest przeniesienie możliwości dysponowania oznaczoną sumą pieniężną. Dlatego z reguły obojętne jest, jakim rodzajem znaków pieniężnych wierzyciel zostaje zaspokojony, byleby to były znaki pozostające w obiegu prawnym i opiewały na taką sumę pieniężną, która stanowi przedmiot długu [11]. Kwota pożyczona od innej osoby lub od firmy nie stanowi dla podatnika przychodu – niezależnie czy pożyczkę̨ uzyskał prywatnie, czy też jako przedsiębiorca. Z tytułu pożyczki podatnik nie uzyskuje w praktyce żadnego przysporzenia [13]. Z ustawowej definicji dochodu wynika, że za dochód należy uznawać jedynie takie jego składniki, które powodują̨ przysporzenie majątkowe. Natomiast pożyczka czy kredyt są przychodami podlegającymi co do zasady zwrotowi [12].

Jest niezwykle istotne, że udzielenie pożyczki i jej otrzymanie jest wolne od podatku od przychodu; nie jest także kosztem prowadzenia działalności. Tę naturę pożyczki jasno rozpoznają przepisy rachunkowe [14] oraz przepisy podatkowe nakazujące zapłatę podatku od otrzymanych odsetek, ew. wpisanie w koszty działalności odsetek zapłaconych. Przepisy podatkowe nakazują zapłatę podatku dopiero od pożyczki umorzonej art.12 ust.1 pkt.3 [15], ponieważ w momencie jej umorzenia znika causa solvendi – przyczyna wymogu zwrotu długu, pożyczka staje się więc causa donandi - darowizną. Zachowania przepisów rachunkowych oraz podatkowych potwierdzają znacznie prawniczej definicji świadczenia pieniężnego mówiącej o przeniesieniu do majątku wierzyciela z majątku dłużnika pewnej wartości majątkowej.

W ramach przemyśleń na tematem, proszę odpowiedzieć na pytanie czy otrzymane pożyczki musieliście Państwo wpisać kiedykolwiek do zeznania podatkowego? Nie - nie było takiego wymogu. Ufam, że jest teraz jasne dlaczego.

Dodam jeszcze że, zmodyfikowane w 2009 roku, przepisy podatkowe art.12 ust.1 pkt.10 opodatkowują różnice kapitału wynikające ze zmienności pożyczki waloryzowanej [15] co oznacza że spłacając ratę kapitałową, spłacamy część kwoty nominalnej uzyskanego kredytu wraz z zyskiem/stratą banku wynikającą z waloryzacji. A to oznacza że bank ukrył część zysku w postaci klauzuli waloryzacyjnej art.358-1 ust.2.

Z powyższego wynika, że bank zastosował klauzulę waloryzacyjną w sposób nielegalny, łamiąc zasadę nominalizmu, oraz gwałcąc zasadę waloryzacji i sposób jej użycia. Na marginesie dodam że aby poznać w jaki  sposób bank powinien postąpić należy przeczytać orzeczenie Sądu Najwyższego z marca 1992 roku o sygnaturze III CZP 141/91 [20].

Czy można waloryzować kwotę pożyczki/kredytu?

Odpowiedź jest jednoznaczna i krótka - nie. Nie można waloryzować kwoty pożyczki/kredytu, ponieważ ani wypłata pożyczki/kredytu ani spłata kapitału nie jest świadczeniem pieniężnym.

Operacje wypłaty i zwrotu pieniądza wynikające z umowy pożyczki oraz kredytu są świadczeniami wykonywanymi przy pomocy pieniądza, ale nie są świadczeniem pieniężnym, nie powodując przeniesienia majątku pomiędzy stronami umowy. Dopiero zapłata odsetek jest świadczeniem pieniężnym, powodując przeniesienie naszych pieniędzy, zarobionych, otrzymanych lub ukradzionych i znajdujących się w naszym majątku, na rzecz banku. Bank przychód z otrzymanych odsetek musi poddać opodatkowaniu.
           
Dekret o należnościach z 1949 roku w art.3 wymienił jednym tchem, że inny niż pieniądz miernik wartości można zastosować tylko w "umowach dzierżawy, o pracę i o rentę̨ dożywotnią", nie wspominając o pożyczkach czy kredytach.

art. 3.
1. Świadczenie pieniężne może być określone według innego niż pieniądz miernika wartości:
a) w przypadkach, gdy przepisy ustaw szczególnych tak stanowią,
b) w umowach dzierżawy, o pracę i o rentę dożywotnią, jeżeli taki sposób określenia świadczenia jest zwyczajowo stosowany.

Ustawodawca w 1949 roku, po doświadczeniach międzywojennych, ukoronowanych lex Zoll [16], był świadom wagi waloryzacji. Nie umieścił jednak słowa o waloryzacji pożyczek, kredytów, ani lokat bankowych. Dlaczego? Ponieważ nie są to operacje związane ze świadczeniem pieniężnym sensu stricto.

Ustawodawca, umieszcza natomiast informację o nominalizmie należności w art.6, oraz podkreśla w art.15 nominalizm należności z obligacji i listów zastawnych emitowanych przez banki. Ustawa nie zawiera ani jednego słowa o waloryzacji tego typu zobowiązań. Natura dekretu z 1949 miała zapewne za zadanie neutralizację zobowiązań przedwojennych, jednak art.3 jasno informuje że ustawodawca nie brał pod uwagę stosowania innego niż pieniądz miernika wartości dla zobowiązań związanych z długiem bankowym czy depozytem.

W świetle nowego spojrzenia na świadczenie pieniężne, jasnym staje się intencja ustawodawcy z 1990 roku [17] związana z treścią art.13.

art.13
Przepisy art. 12 ust. 2 ustawy oraz art. 358-1 § 3 Kodeksu cywilnego nie mają zastosowania do kredytów bankowych oraz kwot zdeponowanych na rachunkach bankowych, jak również̇ do kredytów i pożyczek o charakterze socjalnym.

Proszę zauważyć, że ustawodawca ponownie wymienia jednym tchem: kredyt, pożyczkę oraz depozyt. Wszystkie stosunki prawne związane z długiem bankowym.

Art.13 ustawy z 1990 roku w połączeniu z art.3 dekretu z 1949 tworzą w miarę kompletny obraz waloryzacji umownej. Obraz, który nie został dostrzeżony, albo został specjalnie zignorowany przez prawników przygotowujących wzorce umów kredytowych stosowanych w latach 2005-2008, doprowadzając do ich nielegalności z powodu złamania podstawowych zasad księgi zobowiązań.

Zakończenie

Zasada waloryzacji umownej umożliwia zawieranie kontraktów z pośrednio wyznaczoną wartością świadczenia pieniężnego przy pomocy innego niż pieniądz miernika wartości, jednak dotyczy to tylko umów w których następuje uposażenie majątkowe wierzyciela przez dłużnika. Takie uposażenie nie występuje w umowach o pożyczkę czy kredyt bankowy, ponieważ obie umowy związane są z pieniądzem powiązanym  z długiem. Świadczenie pieniężne nie tworzy długu, ani go nie likwiduje, będąc aktem przeniesienia części własnego majątku, wyrażonej pieniądzem do majątku wierzyciela.

Pogwałcenie zasady nominalizmu w umowach pożyczki i kredytu bankowego jest faktem. Wynika to z zasad języka polskiego, którego słowa posiadają jasną i jednoznaczną definicję umieszczoną w słownikach. Wynika to także z porównania interpretacji przepisów stosowanych w rozrachunkach z obywatelami Rzeczypospolitej  z przepisami stosowanymi na arenie międzynarodowej. W pierwszym przypadku z powodu zacofania, chęci modernizacji kraju za wszelką cenę, pędu ludzi do dobrobytu oraz niskiej świadomości prawniczej społeczeństwa jest to możliwe, w drugim nie, ponieważ naginanie lub obchodzenie prawa byłoby natychmiast zauważone.

  
###

Referencje

3. "Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz", Lidia Bagińska, Marek Czarnecki, C. H. Beck, 2014
4. III CZP 10/04, http://goo.gl/deDQvu
5. Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 635
6. V CKN 696/00 - Wyrok Sadu Najwyższego - Izba Cywilna
7. Prawo rzymskie u podstaw prawa prywatnego, Dańczak et al., PWN,  2009
9. Gazeta Prawna – definicja pożyczki, http://goo.gl/cwMBFX
10.  Prawy cywilne. Zobowiązania i spadki w pytaniach i odpowiedziach, Ciszewski, A.Stępień-Sporek, LexisNexis, 2011
11. System Prawa Prywatnego, E.Łętowska, T.Dybowski, A.Pyrzyńska, C.H.Beck, 2012
12. "interpretacji pojęcia "dochód" przy przyznawaniu przez ośrodki pomocy społecznej zasiłków celowych", http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/ZAPop/06527?OpenDocument
15. USTAWA z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. 1992 Nr 21 poz. 86
16. Kredyt hipoteczny w walucie zagranicznej, R.Jastrzębski, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2015, nr 9 (807), s. 2 – 7;
17. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, Dz.U. 1990 nr 55 poz. 321, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19900550321
18. Operacje wykonywane przez bankierów rzymskich (argentarii), P.Niczyporuk, „Krytyka Prawa”, tom 5, s. 481–506
19.   USTAWA z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19360370282
20. Orzeczenie Sądu Najwyższego III CZP 141/91, https://goo.gl/VW3BXg
21. Piejko: Możliwość płatności wekslem - piśmiennictwo oraz orzecznictwo, http://www4.rp.pl/artykul/1126702-Piejko--Mozliwosc-platnosci-wekslem---pismiennictwo-oraz-orzecznictwo.html
23. Przekaz i papiery wartościowe. Wybór dzieł Profesora Adama Szpunara w stulecie urodzin, red.W.J.Katner, Wolters Kluwer, 2013
24. „Wstęp do prawoznawstwa”, L. Morawski

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz